شایع ترین بیماری های خود ایمنی

بیماری های خود ایمنی:

 

بیماری های خود ایمنی ممکن است برای برخی افراد کلمه ای ترسناک به حساب بیایند اما با داشتن اطلاعات کافی در مورد انواع بیماری خود ایمنی متوجه می شویم که این بیماری ها آنقدرها هم ترسناک نیستند. سیستم ایمنی بدن در حالت طبیعی از بدن در برابر ویروس ها و سایر موارد خارجی محافظت می کند و سلول های دفاعی بدن در برابر ویروس ها و میکروارگانیزم های خارجی عمل دفاعی را انجام می دهند. در واقع سیستم ایمنی بدن می تواند سلول های خود بدن و مهاجمین را تشخیص دهد اما در صورتی که اختلال خود ایمنی در بدن به وجود آید بدن به اشتباه بخشی از خود را به عنوان یک عامل بیرونی شناسایی می کند و با سلول های آن به مبارزه بر می خیزد. در این اتفاق ممکن است تنها یک عضو درگیر شود یا تمام بدن درگیر باشند. لازم به ذکر است که هنوز علت اصلی اختلالات خود ایمنی مشخص نیست. نظریه ها و تئوری های متعددی درباره این اشتباه سیستم ایمنی وجود دارد. در این مقاله به علت و انواع بیماری های خود ایمنی می پردازیم.

 

 

علت بیماری های خود ایمنی:

 

همان طور که قبل تر گفته شد علت دقیقی برای بیماری های خود ایمنی تشخیص داده نشده است اما تحقیقات نشان می دهند که عواملی مانند استرس، ژنتیک، التهاب، قرار گرفتن در مجاورت برخی مواد شیمیایی و مصرف برخی از داروها می تواند منجر به اختلالات خود ایمنی شود. علاوه بر این تغذیه و سبک زندگی نیز بر روی ابتلا به این بیماری بی تاثیر نیست. به طور مثال مصرف زیاد خوراکی های نمکی، غذاهای شیرین و چرب بر روی ابتلا به بیماری ها تاثیر دارند. تحقیقات نشان داده اند که زنان بیشتر از مردان به خصوص در سنین باروری به بیماری های خود ایمنی مبتلا می شوند.

 

علائم بیماری های خود ایمنی:

 

این بیماری ها ممکن است بر روی یک عضو از بدن یا کل بدن تاثیر داشته باشند بنابراین بسته به نوع بیماری، علائم متفاوتی تجربه می شود. اما برخی علائم هستند که در بین بیشتر افراد مشترک اند که عبارتند از:

• ریزش مو
• خستگی
• اشکال در تمرکز
• وجود ضایعات پوستی
• بی حسی دست و پا
• گزگز کردن دست و پا
• درد عضلانی
• التهاب و قرمزی.

 

اختلالات خود ایمنی ممکن است باعث تخریب بافت بدن، رشد طبیعی یک عضو یا تغییر در عملکرد عضو شوند. ممکن است بر روی بخش های مختلف بدن مانند مفاصل، عضلات، پوست، گلبول های خونی، عروق خونی، غدد درون ریز مانند تیروئید یا پانکراس تاثیر داشته باشند. علاوه بر این ممکن است یک فرد به صورت هم زمان چند بیماری خود ایمنی داشته باشد.

 

 

بیماری های خود ایمنی شایع:

 

خود ایمنی در گروه های زیر دسته بندی می شوند:

 

بیماری های خود ایمنی پوستی:

 

۱. پسوریازیس Psoriasis

 در این بیماری سیستم ایمنی در روند شکل گیری سلول های پوستی اشکال ایجاد می کند که باعث ایجاد لکه، پوسته پوسته شدن، خشکی و خارش پوست و گاهی درد مفصلی می شود. این بیماری انواع مختلفی دارد که هر کدام علائم خاص خود را دارند. شایع ترین نوع آن پسوریازیس پلاک مانند است که در آن لکه های قرمز با پوشش نقره ای و سفید از سلول های مرده پوست ایجاد می شوند. لکه ها ممکن است در نقاط مختلف بدن مانند پوست سر، کف دست و پا، زانو و آرنج ایجاد شوند. در این بیماری سرعت تولید سلول های جدید پوستی از ریزش سلول های مرده بیشتر است که باعث می شود یک لایه ضخیم و فلس مانند روی پوست ایجاد گردد. افراد مبتلا به دیابت، بیماری قلبی و افسردگی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. علاوه بر این عوامل محیطی مانند عفونت ها و استرس نیز می توانند محرک این بیماری باشند.

 

۲. درماتومیوزیت Dermatomyositis

 در این بیماری ضعف عضلانی و بثورات پوستی ایجاد می شود.

 

بیماری های درگیرکننده مفصل و عضلات:

 

۱. آرتریت پسوریاتیک Psoriatic arthritis

 افراد مبتلا به پسوریازیس می توانند به این نوع التهاب مفصلی مبتلا شوند. این بیماری حدود ۳۰ درصد از مبتلایان به پسوریازیس را درگیر می کند و تقریباً ۱۰ سال پس از ایجاد پسوریازیس ظاهر می شود. البته ابتلا به آرتریت پسوریاتیک بدون پسوریازیس نیز امکان پذیر است. در این بیماری سیستم ایمنی به مفاصل سالم و تاندون ها و رباط های اطراف آن ها حمله می کند که باعث درد مفصلی، سفت شدن، ورم کردن و کاهش دامنه حرکتی می شود. این بیماری بیشتر مفاصل کوچک بدن مانند انگشتان دست و پا را درگیر می کند.

 

۲. آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی

 این بیماری بیشتر در مچ دست و زانو ایجاد می شود و نشانه هایی مانند درد مفصلی، قرمزی و گرما دارد. در واقع بدن به مفاصل حمله می کند و موجب ایجاد درد شدید می شود. این بیماری در خانم ها دو تا سه برابر بیشتر از آقایان ایجاد می گردد. علائم آن شامل سفتی مفصل، کاهش وزن، خستگی، ضعف، درد و تورم در اطراف مفاصل است. در این بیماری خود ایمنی، ژنتیک تاثیر قابل توجهی دارد.

 

۳. سندرم شوگرن Sjögren’s syndrome

 در این بیماری خشکی چشم، خشکی دهان و درد مفصلی رخ می دهد در واقع این بیماری علاوه بر مفاصل بر روی غده هایی که باعث مرطوب ماندن چشم و دهان می شوند تاثیر گذاشته و به آن ها آسیب وارد می کند. در اثر این بیماری علائمی مانند خشکی چشم یا خارش چشم، خشکی دهان، زخم دهان، بزاق غلیظ، پوست خشک، خشکی واژن، خشکی بینی، خونریزی مکرر از بینی، ورم کردن غدد لنفاوی، خشکی گلو و سرفه های مکرر رخ می دهد.

 

۴. لوپوس اریتماتوز سیستمیک SLE

 این بیماری یک التهاب فراگیر است که بر روی مفصل، پوست، ریه، کلیه و عروق خونی تاثیر می گذارد. منشا این بیماری خود ایمنی ناشناخته است اما در خانم ها بیشتر رخ می دهد. هم چنین تحقیقات تا حدی نشان می دهند که عامل اصلی این بیماری می تواند نوعی ویروس یا پرتوی فرابنفش باشد. ژنتیک نیز تاثیر بسیار زیادی در ابتلا به این بیماری دارد. علائم آن عبارتند از درد عضلات و مفاصل، خستگی، تب، حساسیت به نور خورشید، قرمزی پروانه ای شکل بر روی صورت به خصوص در قسمت گونه ها.

 

برای اطلاعات بیشتر مقاله ” فواید و مضرات اشعه UV ” را مطالعه فرمایید.

بیماری های خود ایمنی درگیرکننده سیستم گوارش:

 

۱. بیماری کرون

 این بیماری نوعی التهاب روده است که باعث اسهال شدید و درد شکم می شود.

 

۲. سلیاک

 در این بیماری بیماران نمی توانند غذاها و خوراکی های دارای گلوتن مصرف کنند. گلوتن نوعی پروتئین است که به خصوص در گندم و جو وجود دارد و موجب بیماری خود ایمنی در برخی افراد می شود به طوری که با مصرف گلوتن و وارد شدن آن به روده، بیمار حس التهاب و سوزش را تجربه می کند. علاوه بر این بیماران سلیاک دچار درد شکم و اسهال می شوند که با حساسیت به گلوتن متفاوت است. در واقع حساسیت به گلوتن و بیماری سلیاک علائمی شبیه به هم دارند و در بسیاری از موارد باید از آزمایش های تشخیصی دقیق برای تشخیص این بیماری استفاده کرد. لازم به ذکر است که حذف گلوتن از رژیم غذایی به کنترل علائم و نشانه های سلیاک کمک می کند. با مصرف گلوتن در این بیماران، سیستم ایمنی به بافت سالم روده کوچک حمله می کند که به مرور به آن آسیب زده و از جذب مواد مغذی جلوگیری می کند. بیماری دارای علائم زیر است:

– خستگی

– کاهش وزن

– درد مفصل

– استفراغ یا اسهال

– راش

– سوزش در قفسه سینه

– التهاب و درد شکمی.

 

برای اطلاعات بیشتر مقاله ” رژیم غذایی بدون گلوتن ” را مطالعه فرمایید.

 

۳. کولیت اولسراتیو Ulcerative colitis

 در این بیماری التهاب و زخم در لایه داخلی روده بزرگ و رکتوم ایجاد می‌ شود که می تواند علائمی مانند نفخ، خون در مدفوع، کاهش وزن، خستگی و اسهال مداوم و دل درد را به همراه داشته باشد.

 

بیماری های خود ایمنی که سیستم غدد درون ریز را درگیر می کنند:

 

۱. بیماری گریوز Graves’ disease

این بیماری بر غده تیروئید تاثیر دارد و باعث تولید بیش از اندازه هورمون های تیروئید می شود. تولید بیش از اندازه این هورمون ها سوخت و ساز بدن را شدیدتر کرده و باعث کاهش وزن، برافروختگی، حساسیت به گرما، افزایش ضربان قلب و بیرون زدگی چشم ها می شود. در اثر این بیماری در واقع پرکاری تیروئید ایجاد می شود. علائم آن عبارتند از:

– خستگی

– اضطراب

– عصبی بودن

– ضربان قلب سریع و نامنظم

– فشار خون بالا

– دست های لرزان

– کاهش وزن

– عرق کردن و سخت تحمل کردن گرما

– قاعدگی سبک و نامنظم

– گواتر.

 

۲. تیروئیدیت هاشیموتو Hashimoto’s thyroiditis

 در این بیماری برخلاف گریوز، کم کاری تیروئید رخ داده و هورمون های تیروئید کمتر تولید می شوند. سلول های ایمنی بدن به سلول هایی که هورمون تیروئید تولید می کنند حمله می کنند. این بیماری در زنان ۱۰ برابر بیشتر از مردان رخ می دهد. لازم به ذکر است که این بیماری در مراحل اولیه، درمان قابل کنترل تری دارد. علائم آن عبارتند از:

– افزایش وزن

– خستگی

– افسردگی

– درد مفاصل و عضلات

– افزایش حساسیت به سرما

– ضربان قلب کند

– قاعدگی سنگین یا نامنظم

– گواتر که در آن قسمت جلوی گردن ورم می کند.

 

۳. بیماری آدیسون Addison’s disease

 این بیماری غدد فوق کلیوی را تحت تاثیر قرار می دهد که این غدد هورمون های آلدوسترون و کورتیزول تولید می کنند. با کمک این هورمون ها نسبت قند در بدن به درستی تنظیم می شود و با کاهش تولید این هورمون ها کاهش وزن، افت قند خون و ضعف رخ می دهد. علاوه بر این، کورتیزول موجب پاسخ بدن در برابر استرس و جراحت می شود. هم چنین باعث حفظ فشار خون، سیستم ایمنی و عملکرد قلب می شود. هورمون آلدوسترون بر تعادل سدیم و پتاسیم خون تاثیر می گذارد و بر حجم خون و فشار خون موثر است. علائم بیماری آدیسون عبارتند از:

– شایع ترین علامت آن خستگی مداوم است

– درد شکم

– اسهال

– تهوع

– استفراغ

– کاهش اشتها

– کاهش وزن

– کم آبی بدن

– اسپاسم عضلانی

– درد عضلات و مفاصل

– فشار خون

– هوس غذاهای شور

– افسردگی

– تحریک پذیری و کاهش تمرکز

– قند خون پایین

– لکه های تیره پوستی به خصوص اطراف لثه و چروک های پوستی.

 

بیماری های موثر بر سیستم عصبی:

 

ام اس Multiple sclerosis:

در این بیماری غلاف محافظ سلول های عصبی یا میلین آسیب می بیند که این غلاف در واقع یک پوشش دهنده است که سلول را از آسیب دور نگه می دارد. در اثر بیماری MS اختلال در پیام رسانی بین بدن و مغز ایجاد می شود. این بیماری ممکن است ابتدا علائم خفیفی مانند گزگز کردن دست و پا و بی حسی و ضعف دست و پا داشته باشد. اما به مرور پیشرفت می کند و در برخی موارد ممکن است فرد برای راه رفتن نیز نیاز به کمک داشته باشد. علائم MS عبارتند از:

– اسپاسم، ضعف و گرفتگی عضلات

– احساس خستگی

– ناتوانی در هماهنگی و تعادل عضلات

– مشکلات حرکتی و حسی

– مشکلات دیداری مانند کاهش دید یا دو بینی

– مشکلات عاطفی مانند افسردگی.

 

سایر بیماری های خود ایمنی:

 

۱.  التهاب عروق خونی

 در این بیماری سیستم ایمنی به اشتباه به عروق خونی حمله می کند که باعث ضخیم شدن رگ ها، مسدود شدن آن ها و کاهش فضای لازم برای عبور خون می شود که فشار خون را کم کرده و به بافت های بدن آسیب می رساند و به مرور باعث تخریب بافت می شود.

 

۲.  دیابت نوع ۱

در این بیماری سیستم ایمنی به سلول های سازنده انسولین حمله می کنند در نتیجه کنترل قند خون به خوبی صورت نمی گیرد که اگر این بیماری تشخیص داده نشده و پیشرفته شود می تواند به قلب، چشم و کلیه ها آسیب جدی وارد کند. علائم این بیماری عبارتند از تکرر ادرار، تشنگی زیاد، از دست دادن انرژی، گرسنگی، حالت تهوع و تاری دید.

 

برای اطلاعات بیشتر مقاله ” از بیماری دیابت چه می دانیم؟ ” را مطالعه فرمایید.

 

۳. کم خونی مزمن

 این نوع کم خونی در اثر کمبود ویتامین ب ۱۲ ایجاد می شود. B12 در تولید گلبول های قرمز خون نقش دارد. جذب ویتامین B12 در روده به کمک پروتئینی به نام فاکتور داخلی است که در لایه داخلی معده تولید می شود. حال اگر سیستم ایمنی به سلول های داخلی معده یا فاکتور داخلی حمله کنند جذب ویتامین B12 با مشکل روبرو شده و کم خونی شدید رخ می دهد. این بیماری علائمی مانند کاهش وزن، سرگیجه، رنگ پریدگی، تنگی نفس و ضعف و بی‌حسی دست و پا دارد.

 

 

تشخیص بیماری های خود ایمنی:

 

طیف گسترده ای از بیماری های خود ایمنی وجود دارد که به برخی از آن ها اشاره کردیم. بسته به این که بیمار چه علائمی داشته باشد لازم است به پزشک متخصص مربوطه مراجعه نماید. به طور مثال در صورتی که دچار سوزش روده یا معده است لازم است به متخصص گوارش و کبد مراجعه کند. پس از مراجعه به پزشک مربوطه معاینات جسمی و آزمایش های دقیق تخصصی انجام می شوند تا نشانه های وجود آنتی بادی های خاص که نشان دهنده بیماری خود ایمنی هستند تشخیص داده شود. با توجه به این که علائم بیماری های مختلف مشابه هستند پروسه تشخیص بیماری خود ایمنی در بیشتر موارد بسیار سخت است و علائم می توانند گمراه کننده باشند. بنابراین لازم است بیمار، علائم خود را به طور کامل یادداشت کرده باشد و در مورد سوابق بیماری ها و ژنتیک خانواده خویش نیز پزشک را مطلع کند. تست های تشخیصی از طریق آزمایش خون تجویز می شوند که وجود بیماری های خود ایمنی را نشان می دهند. این تست ها عبارتند از:

• آزمایش آنتی بادی ضد هسته ای(ANA)
• آزمایش پروتئین واکنشی C(CRP)
• آزمایش شمارش کامل سلول های خون(CBC)
• آزمایش سرعت رسوب گلبول های قرمز(ESR)
• آزمایش آنالیز ادرار.

 

درمان بیماری های خود ایمنی:

 

با توجه به گسترده بودن این بیماری ها و این که بخش های مختلف بدن را تحت تاثیر قرار می دهند برای آن ها درمان یکسانی در نظر گرفته نمی شود. علاوه بر این معمولاً درمان قطعی برای خود ایمنی وجود ندارد و می توان تنها علائم بیماری را کنترل کرد. به منظور مقابله با بیماری از برخی درمان ها کمک گرفته می شود که عبارتند از:

• داروهای مسکن و ضد التهاب و کاهش درد
• کورتیکو استروئیدها برای کاهش التهاب و رفع علائم حمله سیستم ایمنی
• داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی که فعالیت بیش از حد سیستم ایمنی را کاهش می دهند
• فیزیوتراپی به منظور افزایش تحرک
• کنترل بیماری مانند تزریق انسولین در دیابت
• جراحی مانند درمان انسداد روده.

 

 

جمع بندی:

 

بیماری های خود ایمنی تنوع بسیار زیادی داشته و قابل درمان نیستند اما اگر به موقع تشخیص داده شوند با استفاده از راهکارهای مختلف می توان علائم آن ها را تا حد زیادی کاهش داد و به مقابله با بیماری و پیشرفت آن پرداخت. در کنار این موارد داشتن سبک زندگی سالم و تغذیه مناسب تا حد زیادی از ابتلا به این بیماری ها جلوگیری می کند. در افرادی که به صورت ژنتیکی احتمال ابتلا به این بیماری ها را دارند لازم است چکاپ های سالیانه به طور منظم انجام شوند.