پانورکس که تحت عناوین مختلفی از جمله پانورکس رادیوگراف، پانورامیک دندان پزشکی، OPG ،OPT ، PAN ،DPR  و.. شناخته می شود، نوعی توموگرافی سطح کانونی است و تصاویر به صورت چند سطحی گرفته شده و کنار یکدیگر قرار می گیرد. در این نوع تصویربرداری فک و آرواره ها در نقطه کانونی قرار گرفته و سایر نواحی محو دیده می شوند.

یک دستگاه پانورکس از یک بازوی افقی تشکیل شده که منبع اشعه ایکس بر روی آن قرار گرفته است. این بازو حول مرکز و در مسیری اختصاصی دور سر بیمار می چرخد. هم زمان با بازو، جعبه فیلم که در مقابل آن به صورت موازی قرار گرفته نیز می چرخد. جمجمه بیمار در بین منبع اشعه ایکس و فیلم قرار می گیرد. منبع اشعه ایکس پرتوهای ایکس را به حالت تیغه ای و با عرض ۴ تا ۷ میلی متر تولید می کنند. این پرتوها پس از عبور از جمجه بیمار با شدت های مختلف که در اثر تفاوت جذب بافت های بدن نتیجه می شود، توسط فیلم دربافت می گردد.

به دلیل واگرا بودن اشعه ایکس، تفاوت در نقاط تمرکز تصاویر ، فاصله متفاوت نقاط نسبت به مرکز چرخش و یکسان نبودن سرعت ظاهر شدن تصاویر روی فیلم، تمام تصاویری که به طور مجزا هم پوشانی دارند دارای بزرگ نمایی یکسانی بر روی فیلم نیستند. ازین خاصیت برای برجسته کردن بخش های اصلی استفاده می شود به این صورت که سرعت فیلم به گونه ای تنظیم می شود تا دقیقا با سرعت تابش اشعه به اجزای آناتومیکی قوس دندان‌ها که نزدیک به فیلم است سازگار باشد. در نتیجه دندان ها با شفافیت زیاد ثبت می شوند و مابقی اجزا با توجه به سرعت متفاوت گردش اشعه، محو یا تار نمایش داده می شوند. هم چنین مقدار بزرگنمایی در این تصاویر نیز به موقعیت نسبی آن بخش نسبت به فیلم و مولد اشعه بستگی دارد. بزرگنمایی افقی برای بخش هایی که به مولد نزدیک ترند بیشتر است و اعضایی که در مسیر کانونی قرار دارند زوم عمودی بیشتری دریافت می کنند و نواحی دورتر محو تر می شوند. به این ترتیب یک تصویر مناسب و شفاف حاصل می شود.

دستگاه های پانورکس در پوزیشن های مختلفی استفاده می شود و با استفاده از سنسور های دستگاه سی تی اسکن می تواند تصاویری با همان کیفیت برای دندان پزشکان تامین کند. هم چنین در این نوع تصاویر می توان میزان کنتراست و اشعه های تابیده شده را توسط کامپیوتر تنظیم کرده و کیفیت تصاویر را بهبود بخشید.

پانورکس نیز همانند بسیاری دیگر از تجهیزات در طی زمان پیشرفت های زیادی کرده است. در روش های قدیمی تر این دستگاه از فیلم برای چاپ تصاویر انتخاب می شد و نیاز به تاریک خانه برای چاپ تصاویر بود. این فیلم ها تحت دو نوع حرکت جابه جا می شدند. یک نوع با استفاده از کاست کشویی که فیلم داخل آن ها قرار می گرفت و دیگری فیلم با کمک سیلندر چرخشی. در روش دوم معمولا اطراف فیلم زخمی می شد. این فیلم ها در دو سایز ۳۰×۱۲ سانتی متر و ۱۵×۳۰ سانتی متر وجود دارند که میزان تابش اشعه ایکس برای سایز کوچکتر کمتر است.

امروزه با جایگزینی تکنیک های دیجیتال به جای فیلم این فرایند در بسیاری از زمینه ها بهبود یافته است. پانورکس دیجیتال وسعت بسیار بیشتری درجریان تابش و دریافت اشعه ایکس دارد و بنابراین علاوه بر کاهش اسکن های تکراری در هزینه ها نیز صرفه جویی می کند هم چنین در این روش دز اعمالی به بیمار کمتر است و از نظر ایمنی جایگاه بهتری دارد. زمان تصویربرداری در پانورکس های دیجیتال کوتاه تر از مدل های قدیمی تر آن است و سرعت مشاهده تصاویر نیز بیشتر است. این تکنولوژی امکان اشتراک گذاری اطلاعات و روش های درمانی را برای دندان پزشکان در هر فاصله ی جغرافیایی فراهم کرده  است.

دندان پزشکان  می توانند به روش های مختلف مانند پست الکترونیک این تصاویر را به سرعت منتقل کرده و از مشاوره سایر همکاران خود بهره مند شوند. هم چنین این کار در کلینیک های دندان با شبکه کردن کامپیوتر ها به سرعت انجام می شود. تصاویر حاصل از این نوع پانورکس با دارا بودن قابلیت ویرایش، از وضوح بسیار خوبی برخوردار هستند و  و طول ریشه های دندان در آن ها کاملا مشخص است و دندان پزشک می تواند اطلاعات کافی برای انجام اعمال خود از قبیل عصب کشی یا ترمیم دندان را به دست آورد.

در مدل های جدید دستگاه پانورکس از فسفر پلیت به جای فیلم استفاده می شود. در این نوع تصویر برداری از صفحات حاوی فسفر استفاده شده و به دو نوع تابش نیاز است. تابش اولیه که توسط مولد اشعه ایکس انجام می گیرد باعث برانگیختگی یون های یوروپیوم صفحه فسفر می شود و آن ها را در یک شبکه ی کریستالی حبس می کند. سپس با تابش ثانویه از طرف منبع نور این الکترون ها به حالت اولیه خود باز می گردند و در این میان انرژی خود را به صورت نور مرئی آزاد می کنند. این نور توسط تیوب Photo Multiplier دخیزه شده و به یک سیگنال الکتریکی تبدیل می شود. مولد ADC این سیگنال را دیجیتال کرده  و سیگنال دیجیتال شده می تواند به صورت تصویر در کامپیوتر نمایش داده شود. در این روش دیگر نیاز به فیلم های رادیوگرافی نیست و هر صفحه فسفرپلیت را در صورت نگهداری صحیح تا چندهزار بار استفاده کرد. بنابراین از نظر اقتصادی به صرفه تر است.

از دیگر تکنولوژی های موجود در این زمینه می توان به استفاده از سنسورهای الکتریکی مانند CMOS و CCD اشاره کرد. امروزه با پیشرفت تکنولوژی تصاویر پانورکس می تواند به صورت سه بعدی نیز نمایش داده شود.

در پرکاربرد ترین مورد دندان پزشکان برای مشاهده دندان های عقل پنهان این تصویر برداری را تجویز می کنند اما این روش در بخش های دیگر نظیر تشخیص نبود استخوان پریودنتال و درگیری پری اپیکال، ردیابی منشاء درد دندان، ارزیابی‌های لازم برای قرارگیری ایمپلنت دندانی، ارزیابی ارتودنسی، قبل و بعد از اعمال آن، تشخیص ناهنجاری های پیشرفته مانند کروبوبیسم، سرطان مرتبط با فک، تشخیص و ارزیابی قبل و بعد از جراحی ناهنجاری‌های دهان و فک و صورت برای مثال شکستگی‌های فک پایین و… نیز می تواند کمک کننده باشد.

با توجه به اینکه در این روش تمامی دندان ها و استخوان صورت پوشش داده می شوند و دز اعمالی به بیمار پایین است و نیز انجام آن برای بیمار راحت می باشد، این روش در بین بیماران و دندان پزشکان طرفداران زیادی دارد. پانورکس می تواند برای بیمارانی که به هر دلیل قادر به باز کردن دهانشان نیستند نیز استفاده شود. این تصویربرداری زمان ثبت بسیار کوتاهی دارد و اطلاعات آن به راحتی قابل ذخیره سازی است.

پانورکس در بازار تجهیزات پزشکی ایران

دستگاه پانورکس در بازار تجهیزات پزشکی ایران توسط شرکت های مختلفی از قبیل آگفا(Agfa) بلژيک، جنوری کره جنوبی(Genoray)، تاکارا ژاپن (TAKARA)، استرن مد آلمان(Sternmed) و… ارائه می شود که هرکدام از آن ها با ارائه محصولاتی با ویژگی ها، قیمت و کیفیت متفاوت سعی در جلب توجه مشتریان دارند. شرکت تجهیز سلامت نیکان با کادری مجرب و با تجربه در زمینه تجهیزات پزشکی شما را در خرید مناسب ترین و بهترین کالاها یاری می نماید.