دستگاه سنجش تراکم استخوان یا BMD(Bone Mineral Densitometry) دستگاهیست که با استفاده از آن میزان تراکم استخوان های بدن و مواد معدنی آن ها اندازه گیری شده و براساس این معیار میزان سفتی و سختی استخوان های بدن تعیین می شود.
از ابتدای تشکیل جنین کلسیم به مرور در استخوان ها رسوب کرده و این روند ادامه می یابد تا زمانی که در سن حدود ۲۰ سالگی استخوان ها کاملا متراکم می شوند. مهم ترین عواملی که این تراکم را تعیین می کند ژنتیک و میزان فعالیت فرد و مقدار کلسیم و ویتامین دی است که از طریق تغذیه وارد بدن فرد می شود. بنابراین انجام فعالیت های بدنی مناسب و وجود مواد غذایی دارای کلسیم و ویتامین دی در رژیم غذایی هر فرد اهمیت بالایی دارد تا جایی که می تواند سیر طبیعی پوک شدن استخوان ها بعداز ۲۰ سالگی را به طور چشم گیری کند نماید.
رایج ترین این روش ها روشDEXA(Dual Energy X-ray Absorptiometry) است. این روش که به صورت غیرتهاجمی بوده و بدون درد است، از اشعه ایکس برای سنجش تراکم استخوان استفاده می کند و دقیق ترین و پرکاربردترین روش تراکم سنجی استخوان است. در این روش از فرد خواسته می شود که بر روی تخت خوابیده و از طریق دو منبع اشعه ایکس به بدن او تابانده می شود. بخشی از این اشعه ها جذب استخوان ها می شود و بخشی از آن ها از بدن عبور می کنند. هرچقدر تراکم استخوان ها در فرد بیشتر باشد جذب اشعه ها بیشتر بوده و میزان اشعه های عبوری کمتر خواهد بود. سپس این میزان جذب به مقدار تراکم در رایانه تبدیل شده و گزارش می شود.
DEXA به شکل های مختلفی انجام می شود:
یکی ازین شکل ها پرتو سوزنی(Pencil Beam) است. در این روش بدن به صورت نقطه نقطه و هم زمان در دو محور X و Y سنجیده می شود. دز تابش پایین است و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه تر از روش های دیگر می باشد. هم چنین فاقد بزرگنمایی است اما زمان اسکن طولانی است و تصاویر وضوح مناسبی ندارند.
روش دیگر پرتو بادبزنی(Fan Beam) که اسکن در یک جهت و با یک دیتکتور آرایه ای انجام می شود. به دلیل خطی بودن دیتکتور سرعت این اسکن بالاست اما دارای بزرگنمایی و اعوجاج بوده و تصاویر محو است و دقت بالایی برای تشخیص ندارد.
پرتوبادبزنی دیجیتال(Digital Flash Beam) که از یک دیتکتور دیجیتال مسطح دوبعدی استفاده می شود. این روش مشکلات روش های قبلی را ندارد و در کمتر از ۲ ثانیه تراکم سنجی هر بخش انجام می شود. دقت این دستگاه بسیار بالاست و تصاویر اعوجاج ندارند هم چنین از دقت کافی برخورداراست و حرکت بیمار روی آن تاثیر کمی دارد.
به غیر از روش DEXA روش هایی دیگری نیز وجود دارند که البته به اندازه این روش رایج نیستند. از قبیل:
FVA که وضوح تصویر بالایی دارد و برای ارزیابی ستون فقرات استفاده می شود و قابلیت تغییر کنتراست و روشنایی را دارد.
QCT توموگرافی کامپیوتری کمی در اندازه گیری تراکم استخوان های ستون فقرات و QUC که از امواج فراصوت(Ultrasound) برای سنجش تراکم استفاده می شود.
اگرچه که در این سنجش دز تابشی کمی به بیمار وارد می شود اما انجام آن برای همه افراد توصیه نمی شود. معمولا توصیه می شود خانم های بالای ۶۵ سال و اقایان بالای ۷۰ سال ، بیماران دچار پرکاری تیرویید، افراد بالای ۵۰ سال درصورت داشتن شکستگی قبلی، افرادی با BMI کمتراز ۱۹، افراد با داشتن قوز در کمر به علت شکستگی مکرر ستون مهره ها، افرادی که برای مدت طولانی از کورتن استفاده می کنندو… این تست را انجام دهند.
در این تست سه عامل سنجیده می شود.
هرکدام از این معیارها اگر از حد خاصی کمتر یا بیشتر باشند نشان دهنده بیماری خاصی است مثلا اگر معیار T کمتر از ۲٫۵- باشد نشان دهنده پوکی استخوان است.
برای اسکن تراکم استخوان دو نوع دستگاه وجود دارد:
مهم ترین عامل در خرید این دستگاه ها سرعت، دقت، دز پایین اشعه ایکس و اندازه کلی آن است.
سرعت هر دستگاه BMD با توجه به نوع پرتو استفاده شده می تواند متفاوت باشد. مثلا در پرتوهای Fan Beam زمان اسکن باید کمتراز ۱۰ ثانیه باشد در حالی که این عدد برای Pencil Beam کمتراز ۳۰ ثانیه است. هم چنین این دستگاه ها باید بتوانند با دقتی مناسب جنس مواد معدنی استخوان و تراکم آن ها را به طورخودکار محاسبه و تصحیح نماید. اطلاعات این سنجش برای مانیتورینگ بلند مدت استفاده می شود و پایگاه داده مرجع را ایجاد می کند بنابراین بهتراست در این دستگاه ها بتوان گزارش های مربوط به هر بیمار را مدیریت کرده و درصورت نیاز این داده ها قابلیت اشتراک گذاری با یک سیستم جدید را داشته باشند یکی دیگر از عواملی که باید در هنگام خربد به آن توجه کرد نوع پرتوتابشی است. این ویژگی با توجه به نیاز هر بخش و نیز مقدار بودجه ای که در اختیا دارد انتخاب می شود برای مثال fan beamها توان بالاتر و زمان اسکن کوتاه تری دارند اما Pencil Beam از نظر قیمتی مناسبتر هستند.
از دیگر ویژگی هایی که در خرید این دستگاه ها باید به آن ها توجه کرد می توان به موارد زیر اشاره کرد.
درمیان بازار تجهیزات پزشکی ایران شرکت ها و برند های مختلف آمریکایی، فرانسوی، ژاپنی، کره ای و.. فعالیت می کنند. در این میان برند های هیتاچی ژاپن، Osteosys کره، شرکت DMS(DMS-Diagnostic Medical Systems) فرانسه، هالوژيک آمریکا (Hologic)، Norland at Swissray آمریکا، B.M.TECH کره و… در ایران نمایندگی دارند و محصولات آن ها در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد. شرکت تجهیز سلامت نیکان با داشتن تیم مشاوره با تجربه و حرفه ای در زمینه مهندسی شما را در مشاوره و خرید انواع دستگاه سنجش تراکم استخوان یاری می نماید.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.