دستگاه سی آرم از یک منبع اشعه ایکس و یک تقویت کننده تصویر یا دیتکتور فلت پنل(Flat Panel Detector) تشکیل شده است. پس از ورود اشعه های ایکس عبوری از بدن بیمار به داخل تقویت کننده تصویر، این فوتون ها توسط صفحه های فلورسنت دریافت شده و به فوتون های نوری تبدیل می شود. فوتون های نوری با عبور از فلز فوتو کاتد متناسب با مقدار انرژی شان به فوتو الکترون تبدیل می شوند. به دلیل اختلاف پتانسیل بالای بین فوتو کاتد و آند این الکترون ها به سمت آند شتاب می گیرند. این الکترون های شتاب گرفته توسط عدسی ها متمرکز شده و به صفحه فلورسنت خروجی می رسند.

در اثر برخورد این الکترون ها به صفحه خروجی فوتون های نوری تابش شده و تصویر تشدید شده ای تحت عنوان X-ray Image Intensifier) XRII) حاصل شده و بر روی نمایشگر نمایش داده می شود. در بعضی از موارد این تشدید کننده های تصویر با دیتکتور های فلت پنل جایگزین می شوند. در این حالت دوز اعمالی به بیمار کاهش یافته ولی کیفیت تصاویر بهبود می باید. اگر چه که این آشکارساز ها هزینه بیشتری نسبت به تقویت کننده های تصویر دارند اما به علت ابعاد فیزیکی کوچکتر و دسترسی آسان تر به آن ها به ویژه در هنگام تصویر برداری از کودکان این افزایش قیمت قابل توجیه می باشد.

بازوی سی شکل در دستگاه سی آرم به سایر اجزای آن یعنی مولد اشعه ایکس و تقویت کننده یا فلت پنل متصل می شود و می تواند در جهات مختلف اطراف بیمار حرکت کند. به عبارت دیگر این بازو حداکثر قابلیت سازگاری با پوزیشن های مختلف را تامین کرده و پرتوهای ایکس می توانند از هر بخشی از بدن بیمار که نیاز است عبور کنند و تصویر تهیه شود. معمولا در مطالعات مربوط به آنژیوگرافی، مطالعات قلبی، ارتوپدی و مطالعات درمانی در زمینه بیوپسی پروستات که نیاز به سازگاری بالایی است، از این دستگاه استفاده می شود.

اگر بخواهیم اجزای این دستگاه را با جزییات بیشتری بیان کنیم می توان به دسته بندی زیر رسید:

• مانیتور جهت نمایش تصاویر
• کی برد مانیتور جهت ثبت اطلاعات بیمار بر روی مانیتور
• بازوی سی آرم
• ۴ پدال پایی اعمال اشعه X
• کنترل دستی اعمال اشعه X
• اهرم های حرکت دادن بازوی دستگاه
• کنترل پنل جهت چرخش تصاویر و تغییر روش اعمال اشعه X
• قفل مرکزی چرخ ها
• تیوب تولید اشعه X

یکی از نو آوری ها در تصاویر حاصل از این دستگاه، تولید تصاویر به صورت سه بعدی می باشد. با چرخش بازو اطراف بیمار چند صد تصویر دو بعدی گرفته می شود. این تصاویر دو بعدی برای تبدیل به سه بعدی وارد سیستم پردازش تصویر می شوند. پس از آن این تصاویر را می توان با تکنیک های مختلف نمایش داد. این تصاویر مانند تصاویر سی تی اسکن(CT Scan) می باشند و کنتراست(Contrast) بسیار بالایی دارند و می توانند اطلاعات بسیار مفیدی از بدن بیمار برای تشخیص و درمان در اختیار پزشک قرار می دهد.

در جدیدترین انواع دستگاه های سی آرم می توان به نوع پرتابل آن ها برای استفاده در اتاق های عمل اشاره کرد. در این دستگاه ها که می توانند به دقت عملیات بزرگنمایی و تمرکز تصویر را انجام داده و سرعت بالایی در ضبط تصاویر دارد، از الگوریتم های ویژه ای برای بهبود نواحی دارای ایمپلنت های فلزی استفاده شده است و بنابراین می تواند در جراحی های ارتوپدی نیز استفاده گردد.

نکات ایمنی در هنگام استفاده از دستگاه سی آرم

• شدت تابش: اولین نکته ای که در هنگام استفاده از این دستگاه باید رعایت شود میزان دوز تابش است. این دوز باید با انتخاب روش پرتودهی مناسب تا حد امکان کاهش یابد.
• زمان تابش: مدت زمانی که بیمار در معرض اشعه قرار می گیرد نیز اهمیت بالایی دارد. انتخاب یک روش پرتودهی مناسب مثلا نوع تک پالس یا متناوب می تواند در زمان تابش به بیمار نیز تاثیرگذار باشد.
• فاصله از مولد: هرچقدر فاصله بیمار از مولد اشعه ایکس بیشتر باشد در معرض خطر کمتری است. البته این فاصله نباید از حد استانداری نیز بیشتر شود چون امکان تصویر برداری مناسب وجود ندارد. معمولا برای این دستگاه فاصله ی ۳۰ تا ۴۰ سانتی متری از مولد پیشنهاد شده است. هم چنین بیمار باید تا حد امکان به تشدید کننده تصویر نزدیک باشد.
• اپراتور: افرادی که عمل تصویربرداری را انجام می دهند باید در این زمینه آموزش داده شوند. این افراد در هنگام تصویربرداری باید فاصله ی حدود ۳۵ سانتی متری یا بیشتر از بیمار داشته باشند و ترجیحا در سمت تشدیدکننده تصویر بایستند زیرا در این صورت در مقابل اشعه های نشتی از مولد پرتو ایکس ایمن می شوند.
• حفاظ: استفاده از حفاظ های سربی مخصوص از جمله عینک سربی، پیشبند های سربی و… می تواند جذب اشعه توسط بدن را کاهش دهد.
• تحلیل عکس های رادیوگرافی قبلی: قبل از انجام این آزمایش بهتر است تصاویر رادیوگرافی قبلی بیمار به دقت بررسی شود. این کار می تواند در کاهش دفعات تصویربرداری بسیار موثر باشد.

جابجایی و نگهداری دقیق این دستگاه می تواند بر عملکرد آن تاثیر مستقیمی داشته باشد. یکی از روش های افزایش کیفیت تصاویر موازی سازی پرتوهای اشعه ایکس است. هر ضربه فیزیکی یا آسیب دیگر به این دستگاه می تواند باعث انحراف پرتوها و پایین آمدن کیفیت و کنتراست تصاویر شود. هم چنین میزان دوز اعمالی به بیمار افزایش یافته و پرسنل نیز در معرض تابش های بیشتری قرار می گیرند. بنابراین باید در هنگام جابه جایی دقت کافی به عمل آید. استفاده از یک تثبیت کننده ولتاژ در مسیر کابل برق این دستگاه می تواند آن را دربرابر آسیب های ناشی از نوسانات برق حفاظت نماید.

دستگاه سی آرم در بازار تجهیزات پزشکی ایران

در میان شرکت های مختلف ارايه دهنده این محصول شرکت های فیلیپس هلند(Philips) ، اکوری کره جنوبی(Ecoray)، زیمنس آلمان(Siemens)،  اکوترون کره جنوبی (Ecotron) و…در بازار تجهیزات پزشکی ایران نمایندگانی دارند و این محصول را ارائه می دهند. شرکت تجهیز سلامت نیکان با  مشاوره کادر مجرب در زمینه انواع تجهیزات تصویربرداری می تواند به بهترین شکل به شما یاری رساند.