رژیم غذایی بدون گلوتن

رژیم غذایی بدون گلوتن چیست؟

 

امروزه رژیم غذایی بدون گلوتن در میان برخی افراد متداول شده است اما سوالی که وجود دارد این است که آیا رژیم بدون گلوتن برای همه افراد مناسب است و این که چه افرادی بهتر است در رژیم غذایی خود از گلوتن استفاده نکنند. در این مقاله به بررسی این ماده و فواید و مضرات رژیم غذایی بدون آن می پردازیم.

گلوتن چیست؟

 

گلوتن ماده پروتئینی است که از کلمه لاتین Glue به معنی چسب گرفته شده و در خانواده گندم، جو و غلات چاودار وجود دارد. هنگامی که گلوتن با آب ترکیب می شود حالت چسبنده قوی ایجاد می کند که موجب پف کردن نان هنگام پختن می شود، علاوه بر این باعث خوشایندتر شدن بافت نان هنگام جویدن می شود. رژیم بدون گلوتن برای تمامی افراد مناسب نیست و تنها برخی افراد با مصرف مواد غذایی گلوتن دار دچار واکنش های گوارشی غیر طبیعی می شوند و لازم است آن را از رژیم غذایی خود حذف کنند. این مشکلات در افرادی که دچار بیماری سلیاک هستند بیشتر دیده می شود.

بیماری سلیاک چیست؟

 

بیماری سلیاک یک عارضه خود ایمنی است که در اثر مصرف گلوتن در برخی افراد ایجاد می‌شود. در واقع بدن وجود این ماده در مواد غذایی را شناسایی کرده و به منظور دفع و مقابله با آن، به خود حمل می کند. در این بیماری مشکلات گوارشی و روده ای پر خطر ایجاد می شوند. به منظور تشخیص سلیاک از آزمایش خون یا بیوپسی روده کوچک کمک گرفته می شود. در آزمایش خون، آنتی بادی هایی که با این پروتئین درگیر شده‌اند مانند IgA یا ترانس گلوتامیناز بررسی می شوند. در صورتی که آزمایش خون فرد در مورد سلیاک مثبت باشد نیاز به نمونه برداری از بافت روده کوچک وجود دارد که میزان گسترش بیماری را مورد بررسی قرار می دهد. بنابراین قبل از این که تصمیم به عدم مصرف گلوتن بگیرید بهتر است آزمایش های مربوطه را با مشورت پزشک متخصص خود انجام دهید و در صورت ابتلا به آن، این ماده را از رژیم غذایی خود حذف کنید. در صورت حذف خودسرانه این ماده، تشخیص سلیاک از طریق آزمایش های فوق برای متخصص مشکل خواهد بود. در بیماری سلیاک، بدن منظور دفاع در برابر گلوتن به خود حمل می کند و می‌تواند علائم مختلفی مانند نفخ و کاهش وزن، اسهال یا یبوست، راش های پوستی و معده درد شدید را ایجاد کند.

 

 

انواع حساسیت به گلوتن:

 

رژیم غذایی بدون گلوتن برای تمام افراد مناسب نیست زیرا اغلب افراد با دریافت آن مشکلاتی را تجربه نمی کنند. اما افرادی که دچار حساسیت به گلوتن به دلیل بیماری سلیاک، حساسیت به گلوتن غیر سلیاک، آتاکسی گلوتن و آلرژی به گندم هستند نمی توانند این ماده را مصرف نمایند. این حساسیت ها به شرح زیر می باشند:

• حساسیت به گلوتن غیر سلیاک: این نوع حساسیت در آزمایش خون دیده نمی شود زیرا فرد مبتلا به سلیاک نیست. علاوه بر این در این افراد آلرژی به گندم نیز وجود ندارد اما بیمار پس از خوردن گلوتن، علائم ناخوشایندی مانند نفخ، خستگی، درد ناحیه شکم، مشکل در حرکات روده و راش های پوستی را تجربه می کنند.
• آتاکسی گلوتن: این عارضه نیز همانند سلیاک یک بیماری خود ایمنی است که باعث می شود پس از مصرف این ماده، بدن برای مقابله با آن به سیستم عصبی حمله کند و علائم عصبی مختلف مانند مشکلات حرکتی و تعادلی در بیمار به وجود آید.
• آلرژی به گندم: در صورتی که آلرژی به گندم وجود داشته باشد در پاسخ به یک یا چند نوع پروتئین موجود در گندم علائمی مانند سردرد، گرفتگی بینی، مشکلات تنفسی و تورم دهان و گلو رخ می دهد.

 

چه مواد غذایی دارای گلوتن هستند؟

 

مواد غذایی زیر دارای گلوتن هستند یا در فرآیند فرآوری آن ها از آن استفاده شده است:

• پاستا
• نوشیدنی های الکلی طعم دار
• تمامی نان های بر پایه گندم
• کیک ها و اکثر شیرینی‌ها
• غلات
• سس ها.

 

 

مواد غذایی بدون گلوتن:

 

در مواد غذایی زیر این ماده پروتئینی یافت نمی شود:

• آجیل
• لبنیات
• میوه ها
• ادویه ها
• سبزیجات
• گوشت، ماهی،مرغ
• تخم مرغ و سبزیجات
• دانه هایی مانند ذرت، جو دو سر،کینوا و برنج سفید
• روغن های گیاهی مانند روغن زیتون و روغن نارگیل.

در صورتی که لازم است این ماده را از رژیم غذایی خود حذف کنید بهتر است از غذاهای تک ماده یا فرآوری نشده استفاده کنید در غیر این صورت لازم است برچسب مواد غذایی که خریداری می شوند را با دقت مطالعه کنید که در آن ها گلوتن وجود نداشته باشد.

عوارض حذف گلوتن:

 

در صورتی که به گلوتن حساسیت نداشته باشید و آن را از رژیم غذایی خود حذف کنید ممکن است عوارض زیر را تجربه کنید:

• کمبود مواد معدنی در بدن: با توجه به این که این ماده در مواد غذایی وجود دارد که مواد معدنی مورد نیاز بدن را تامین می کنند، نخوردن آن می تواند باعث کمبود فیبر، آهن، کلسیم، زینک، ویتامین D، ویتامین B12 و B9 در بدن شود.
• یبوست شدید: یکی از عوارض رایج عدم مصرف این ماده، یبوست شدید است زیرا موجب کاهش مصرف فیبر در رژیم غذایی می شود. بنابراین مشکلات حرکتی روده و درد و یبوست ایجاد می شود.

 

 

فواید رژیم غذایی Gluten-free:

 

در صورتی که به گلوتن حساسیت دارید، عدم مصرف آن می‌تواند فواید زیر را برای شما داشته باشد:

• تسکین نفخ و اسهال و سایر علائم گوارشی
• کمک به کاهش وزن
• افزایش سطح انرژی بدن
• کاهش التهاب به خصوص در افرادی که مبتلا به سلیاک هستند.

آیا رژیم غذایی بدون گلوتن موجب لاغری می شود؟

 

با حذف گلوتن، مواد غذایی که این ماده را ندارند و قبل تر به آن ها اشاره شد شامل میوه ها و سبزیجات و سایر مواد غذایی بسیار سالم هستند که غنی از مواد مفید برای بدن می باشند. در نتیجه کالری دریافتی متعادل تر شده و احتمال کاهش وزن وجود دارد. البته این در صورتی است که فرد برای جبران مواد غذایی دارای این ماده که از رژیم خود حذف کرده است به سراغ مواد غذایی پر کالری و پر از قند و چربی نرود. به طور مثال با توجه به این که در برنج گلوتن وجود ندارد، با حذف نان های دارای این پروتئین، اگر مصرف برنج افزایش پیدا کند کاهش وزن به آسانی رخ نمی دهد. بنابراین می توان گفت تاثیر گلوتن بر وزن بستگی به سبک زندگی فرد و مواد غذایی انتخابی وی دارد.

 

جمع بندی:

 

برای حذف گلوتن از رژیم غذایی لازم است ابتدا با یک متخصص مشورت شود و در صورت لزوم آزمایش های تشخیص دهنده حساسیت به این ماده انجام گیرند. در غیر این صورت، حذف مواد غذایی دارای این ماده به خصوص اگر به صورت اصولی انجام نشود می تواند موجب کمبود مواد معدنی و ویتامین ها در بدن شده و بر روی عملکرد سیستم گوارش نیز تاثیر داشته باشد. در صورت ابتلا به سلیاک یا سایر حساسیت های گلوتن، حذف این ماده موجب وضعیت بهتر بدن می شود. اما در صورتی که به آن حساسیت ندارید، به منظور کاهش وزن یا سلامت بدن می توانید از روش های دیگر و رژیم غذایی متعادل کمک بگیرید.