فواید و مضرات اشعه UV

اشعه UV چیست؟

 

اشعه UV اشعه غیر یونیزان با طول موج کوتاه تر از نور مرئی است که هم به وسیله خورشید به شکل طبیعی و هم از منابع دیگر به صورت مصنوعی تولید می شود. خورشید، اشعه یو وی را در سه طیف مختلف تولید می کند که بسته به این که چه زمانی از روز در معرض نور خورشید قرار بگیریم و کدام طیف UV بیشتر باشد، می تواند برای بدن ضرر کمتر یا بیشتری داشته باشد. نور خورشید به دلیل تولید ویتامین D برای بدن مفید است، اما در صورت تابش بیش از حد می تواند موجب آفتاب سوختگی شود یا به مرور باعث پیری زودرس پوست شود. یو وی موجود در نور خورشید می تواند برای بدن خطرهایی داشته باشد، بنابراین نباید مدت زمان طولانی و در ساعات خاصی از روز در معرض نور خورشید باشیم. در این مقاله به فایده ها و مضرات اشعه UV و هم چنین روش های محافظت در برابر آن می پردازیم.

 

 

انواع اشعه یو وی:

 

انواع اشعه UV بر اساس طول موج به شکل زیر دسته بندی می شود:

• UVA: این طیف از یو وی دارای طول موج ۳۹۹-۳۱۵ نانومتر است که بیش از ۹۵% UV وارد شده به زمین را تشکیل می دهد که توسط لایه ازن جذب نمی شود و به دلیل داشتن طول موج بیشتر، انرژی کمتری دارد. این اشعه به لایه درم پوست بدن وارد می شود و در صورت تابش بیش از حد می تواند منجر به سرطان پوست شود.
• UVB: این اشعه طول موج کوتاه تری دارد که ۳۱۴-۲۸۰ نانومتر است و پر انرژی تر و پر قدرت تر از نوع A است و بر اپیدرم یا لایه خارجی پوست موثر است. بنابراین می تواند سریع تر موجب سوختگی یا سرطان پوست شود. مقدار زیادی از این طیف اشعه UV توسط لایه ازن جذب شده و مقداری نیز وارد زمین می شود.
• UVC: این اشعه با طول موج ۲۷۹-۱۰۰ نانومتر، پر قدرت ترین طیف یو وی است که به طور کامل توسط لایه ازن جذب می شود. این نوع اشعه یو وی به وسیله منابع غیر طبیعی برای مصارف مختلف تولید می شود که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

 

 

فواید اشعه UV:

 

• اشعه فرابنفش خورشید که همان طور که قبل تر ذکر شد بیشتر از نوع A است، به تولید ویتامین D در بدن کمک می کند به طوری که پزشکان توصیه می کنند دو تا سه بار در هفته و هر بار به مدت ۵ تا ۱۵ دقیقه در مواجهه با نور خورشید قرار بگیریم. ویتامین D یکی از مهم ترین ویتامین های مورد نیاز بدن است که به جذب کلسیم و فسفر هم کمک کرده و موجب استخوان سازی و بهبود عملکرد سیستم ایمنی نیز می شود.
• قرار گرفتن در معرض نور خورشید، علاوه بر تولید ویتامین D موجب افزایش ترشح غدد پینه آل می شود که ترکیباتی مانند تریپتامین ترشح می کنند که منجر به بهبود روحیه و خلق و خو می شود.
• برخی دستگاه های لیزر، این اشعه را به صورت مصنوعی تولید می کنند و برای کاربردهای درمانی و زیبایی پوستی مانند شفاف شدن پوست استفاده می شوند. هم چنین برای درمان پسوریازیس که یک بیماری پوستی مرتبط با سیستم ایمنی از این نوع لیزر استفاده می شود.
• در دستگاه های کاشت ناخن از اشعه UV استفاده می شود که اگر کوتاه مدت استفاده شوند بی ضرر هستند. به منظور جلوگیری از ضررهای احتمالی می توان ۲۰ دقیقه پیش از استفاده از دستگاه از کرم ضد آفتاب استفاده کرد. لازم به ذکر است که بهتر است خانم های باردار از این دستگاه استفاده نکنند.
• از دوزهای درمانی اشعه یو وی تحت نظر پزشک به منظور فتوتراپی و درمان بیماری هایی مانند راشیتیسم، اگزما و لوپوس استفاده می شود.
• در دستگاه لایت کیور دندانپزشکی به منظور پلیمریزه و سخت شدن مواد دندانی از نور یو وی استفاده می شود.
• دستگاه سولاریوم که به منظور برنزه شدن پوست استفاده می شود دارای نور ماوراءبنفش است. اما لازم است دقت شود که از این دستگاه به مدت طولانی استفاده نشود زیرا می تواند موجب سوختگی و سایر آسیب های پوستی خطرناک شود.
• در کنار انواع ضد عفونی کننده های محیط های درمانی و صنعتی مانند اتوکلاو و فور، یکی از اصلی ترین فواید اشعه UV ضد عفونی کردن و باکتری کشی است. زیرا UV می تواند باکتری ها را غیر فعال کند. بنابراین مناسب ضد عفونی کردن سطوح مختلف به خصوص اتاق عمل است. علاوه بر باکتری می تواند بر ژنوم میکروارگانیزم های دیگر مانند ویروس و قارچ نیز اثر بگذارد و موجب تخریب و مرگ آن ها شود. ضد عفونی کردن آب توسط یو وی یکی از متداول ترین روش ها است که هیچ اثر بدی بر آب نمی گذارد و کاملا سالم است. لازم به ذکر است که تجهیزات تولید کننده یو وی به منظور گندزدایی، باید طوری ساخته شوند که اشعه UV از آن ها به بیرون ساطع نشود و افرادی که با این تجهیزات کار می کنند در معرض یو وی نباشند.

 

 

برای اطلاعات بیشتر، مقاله “استریل کردن تجهیزات پزشکی با فور و اتوکلاو “ را مطالعه بفرمایید.

 

 

خطرات اشعه UV:

 

• تابش بیش از حد ماوراء بنفش موجب سوختگی پوست می شود. افرادی که به منظور تغییر رنگ پوست به مدت طولانی در معرض نور خورشید بمانند دچار سوختگی های شدید می شوند. به همین دلیل لازم است از انواع کرم ضد آفتاب استفاده کنند و مدت کمتری زیر نور خورشید بمانند.
• تماس طولانی با اشعه UV موجب سرطان پوست می شود، به همین منظور نباید مدت طولانی در مجاورت نور خورشید بود. ملانوما که نوع کشنده سرطان پوست است از این طریق ممکن است ایجاد شود.
• آسیب به چشم و سیستم ایمنی از دیگر خطرات تابش مستقیم اشعه یو وی است که Snow blindness یا عارضه برف نامیده می شود. هم چنین ممکن است موجب آب مروارید و التهاب و سوزش قرنیه شود. بنابراین لازم است در مواجهه با آن از عینک های ضد آفتاب استفاده شود.
• قرار گرفتن به صورت طولانی مدت در معرض یو وی می تواند موجب فعال شدن ویروس هرپس نهفته شود.
• اشعه فرابنفش می تواند چین و چروک و پیری زودرس را سرعت بخشد.
• اثرگذاری انواع واکسن در تابش UV کاهش می یابد.

 

خطرات UV در بارداری:

 

اشعه فرابنفش اثر بیشتری بر خانم های باردار دارد زیرا سیستم بدن آن ها حساس تر است. به همین دلیل لازم است تا حد ممکن از آن دوری کنند. هورمون پروژسترون توسط یو وی تحریک شده و باعث لک بارداری یا ملاسما Melasma می شود که تا مدت ها پس از بارداری نیز در نقاط مختلف بدن باقی می ماند. علاوه بر این، UV می تواند موجب افزایش دمای بدن، کمبود اسید فولیک، نقص جنین، ایجاد ضایعات مغزی در جنین و بی آبی بدن شود.

 

 

نحوه محافظت در برابر UV:

 

• کرم ضد آفتاب و محافظ های فیزیکی مانند کلاه لبه دار مواردی هستند که ضررهای تابش UV را تا حد زیادی کاهش می دهند. لازم به ذکر است که کرم ضد آفتاب با SPF حداقل ۵۰، در تمامی فصل ها حتی در زمستان نیز باید استفاده شود.
• هنگام ظهر بهتر است در معرض نور خورشید قرار نگیریم و بیشتر در سایه باشیم.
• در برابر اشعه یو وی خورشید توصیه می شود از لباس های آستین دار و پوشاننده استفاده شود.
• عینک آفتابی که استفاده می کنیم لازم است هر دو اشعه UVA و UVB را دفع کند.
• بهتر است تا حد ممکن از انواع سولاریوم به منظور برنزه شدن استفاده نشود.