ونتیلاتور چیست؟

هنگام تنفس، اکسیژن هوای دم از طریق ریه ها به جریان خون وارد شده و دی اکسید کربن تولید شده از طریق ریه ها خارج می شود. در بعضی افراد ممکن است به دلیل بیماری یا بیهوشی هنگام عمل جراحی، تنفس به صورت منظم و خودکار صورت نگیرد. دستگاه ونتیلاتور امکان تنفس مکانیکی را برای بیمار ایجاد می کند و عموما برای مراقبت های شدید پزشکی، مراقبت در منازل و فوریت های پزشکی(به عنوان یک دستگاه استاندارد) و در بیهوشی(به عنوان یک جزء از ماشین بیهوشی) استفاده می شود. ونتیلاتورها معمولا در زمان کوتاه استفاده می شوند اما برخی ممکن است در منزل یا خانه سالمندان برای مدت طولانی مورد استفاه قرار بگیرند. در این حالت ونتیلاتورهای خانگی(مدل ساده شده بیمارستانی) به کار می روند. نکته دیگر این است که ونتیلاتور عملکرد درمانی ندارد و فقط بیمار را در انجام عمل تنفس یاری می کند.

کاربردهای دستگاه ونتیلاتور:

دستگاه ونتیلاتور در مشکلات و بیماری های زیر به کار می رود:

1. بیماری حاد تنفسی که امکان تنفس را از بیمار گرفته باشد.
2. افزایش فشار داخل جمجمه.
3. آپنه تنفسی در اثر مصرف داروهای خاص یا ضایعات مغزی.
4. بیماری کرونا و نیاز به بستری شدن بیمار در بخش مراقبت های ویژه.
5. بیماری میاستنی گراو و گیلن باره.
6. شکستن حداقل دو دنده که باعث فلج عضلات تنفسی می شود.
7. هیپوکسمی(Hypoxemia) که با اکسیژن تراپی برطرف نشود.
8. پس از عمل قلب باز برای جلوگیری از هیپوکسمی، به مدت ۶ تا ۲۴ ساعت از ونتیلاتور استفاده می شود.

نحوه تنفس دهی به بیمار:

به بیماری که به هر دلیل امکان تنفس خود را از دست داده باشد و نیاز به استفاده از دستگاه ونتیلاتور دارد، به سه روش می توان تنفس دهی کرد:

• اینتوباسیون(Intubation) یا اینتوبه کردن: در این روش درون ریه یک لوله گذاشته می شود به این ترتیب که فرد متخصص با استفاده از لارنگسکوپ مجرای تنفسی را باز می کند و لوله گذاری را انجام می دهد.
• تراکستومی: در این حالت با استفاده از یک برش کوچک در گلو، لوله تراکستومی مستقیما در داخل نای بیمار قرار می گیرد.
• استفاده از ماسک: این روش غیر تهاجمی است و در مواردی که بیمار از سطح هوشیاری کافی بر خوردار باشد استفاده می شود.

اهداف استفاده از ونتیلاتور:

هدف اصلی استفاده از دستگاه ونتیلاتور انجام تنفس مصنوعی برای بیمار است. این دستگاه باعث درمان بیماری نمی شود بلکه تا زمانی که علت اصلی بیماری برطرف شود، بیمار را در تنفس یاری می کند و باعث حمایت از ریه ها می شود. در واقع کادر درمان همیشه تلاش می کنند که بیمار را سریع تر از دستگاه ونتیلاتور جدا کنند و بیمار بتواند تنفس را انجام دهد. مهم ترین اهداف استفاده از ونتیلاتور عبارتند از:

• تهویه مناسب آلوئولی برای جذب بهتر اکسیژن و دفع بهتر دی اکسید کربن
• افزایش اکسیژن دریافتی بیمار در صورت ایجاد هیپوکسمی
• استفاده از گازهای دارای فشار بالا برای افزایش حجم ریه ها و جلوگیری از آتلکتازی
• جلوگیری از مسدود شدن راه های هوایی
• برقراری تنفس مجدد در بیمارانی که دچار ایست تنفسی شده اند
• درمان کمکی در بیمارانی که دچار بیماری های مزمن انسدادی هستند.

اجزای دستگاه ونتیلاتور:

ونتیلاتور شامل قسمت های زیر می باشد:

1. کمپرسور برای فشرده کردن هوا
2. ترالی برای جابجا کردن دستگاه و متعلقات آن از جمله ماسک و لوله ها
3. صفحه نمایش که اطلاعات و تنظیمات را نشان می دهد
4. میکسر که هوا و اکسیژن را ترکیب می کند
5. مرطوب کننده: این قسمت هوا را گرم و مرطوب می کند تا بیمار حس بهتری داشته باشد و دچار خشکی راه تنفسی نشود.
6. در کنار دستگاه از یک نبولایزر استفاده می شود که داروهای قابل استنشاق را به بیمار می رساند.

عملکرد دستگاه ونتیلاتور:

منبع هوای دستگاه چند بار در دقیقه فشرده می شود تا مخلوط هوا و اکسیژن به بیمار برسد. وقتی فشار بیش از حد آزاد می شود بیمار عمل بازدم را با استفاده از خاصیت الاستیسیته ریه ها به صورت انفعالی انجام می دهد. در ونتیلاتورها هوا از طریق یک تیوب و از راه بینی و یا ماسک صورت به مسیر تنفسی بیمار هل داده می شود. ماسک استاندارد از سیلیکون ساخته شده و معمولا یک لایه ژلی دارند که کاملا روی بینی و یا صورت بیمار فیکس می شود تا هوا نشتی نداشته باشد. در صورتی که لازم باشد بیمار بیشتر از یک هفته به دستگاه متصل باشد روی گلوی بیمار یک سوراخ ایجاد می شود و لوله از طریق آن وارد نای می گردد.

ونتیلاتورهای جدید همراه با مانیتورینگ و سیستم های هشدار دهنده مربوط به پارامترهای بیمار(فشار و جریان هوا)، باتری، تانک اکسیژن، کنترل از راه دور و … هستند. این دستگاه ها با سیستم های کوچک سازی شده به صورت الکترونیکی کنترل می شوند تا بتوانند یک فشار و جریان هوای دقیق و مناسب بیمار را فراهم کنند. امروزه تمامی ونتیلاتورها با یک صفحه نمایش برای نشان دادن منحنی تنفسی بیمار تجهیز شده اند.

انواع ونتیلاتور:

1. ونتیلاتور ثابت: این دستگاه بزرگ و سنگین است و با برق شهری عمل می کند و در بخش مراقبت های ویژه یا اتاق عمل مورد استفاده قرار می گیرد.
2. ونتیلاتور پرتابل: این دستگاه سبک و قابل حمل است و با برق و باتری عمل می کند. از این دستگاه می توان در منزل یا آمبولانس استفاده کرد، علاوه بر این در بیمارستان های صحرایی و در امدادرسانی ها استفاده می شود.
3. ونتیلاتور اطفال و نوزادان: این دستگاه قابلیت های یک ونتیلاتور پرتابل بزرگسالان را دارد و در بخش مراقبت های ویژه اطفال و نوزادان استفاده می شود.
4. مشتقات ونتیلاتور: دو دستگاه سی پپ و بای پپ از مشتقات دستگاه ونتیلاتور هستند که به درمان آپنه و بیماری های و التهاب های ریوی کمک می کنند. دستگاه سی پپ دارای یک مدل اتوماتیک به نام اتو سی پپ نیز هست که نیاز به تست خواب نداشته و خود به خود فشار هوای مناسب را به راه هوایی بیمار وارد می کند.

حالات(مدهای) مختلف دستگاه ونتیلاتور:

ونتیلاتور ها در مدهای مختلف عمل می کنند یعنی برای کمک به تنفس بیمار دارای تنظیمات یا مدهای متفاوت هستند. از مهم ترین آن ها می توان به این موارد اشاره کرد:

• مد تهویه کنترل شده حجمی(CMV): در این حالت دستگاه یه حجم از پیش تعیین شده ای را به بیمار می دهد.
• مد تهویه کنترل شده فشاری(PCV): در این حالت دستگاه تلاش می کند تا فشار ریه را به حد از پیش تعیین شده ای برساند.
• مد تهویه کنترل کمکی(ACMV): در این مد دستگاه به کوشش دمی بیمار برای نفس کشیدن حساس است و باعث آزاد شدن حجم هوای از پیش تعیین شده ای می شود.
• مد تهویه متناوب اجباری(IMV): در این حالت بیمار به تنفس خود ادامه می دهد اما دستگاه بدون توجه به تنفس ارادی بیمار، حجم هوای مشخص با تعداد از پیش تعیین شده به بیمار می رساند.
• مد تهویه متناوب اجباری هماهنگ شده(SIMV): مشابه حالت IMV می باشد منتها مشکل تداخل تنفسی در این حالت حل شده است.
• فشار مثبت با دو تراز(BiPap)
• مد فشار مثبت مداوم هوایی(CPAP)

پارامترهای دستگاه ونتیلاتور:

برای تنظیم پارامترها و یا به زبان ساده تر دکمه های دستگاه ونتیلاتور بهتر است در درجه اول به تنفس خود دقت کنیم زیرا در حقیقت هدف استفاده از دستگاه ونتیلاتور شبیه سازی مکانیکی یک تنفس عادی برای بیمار است. به این منظور تک تک الگوهای تنفسی باید بر روی دستگاه پیاده شوند. اصلی ترین پارامتر هنگام تنفس، حجم هوای ورودی به ریه در عمل دم است که حجم جاری یا Tidal Volume نامیده می شود که بسته به وزن فرد، سن و سلامتی تنظیم می شود. سایر پارامترهای این دستگاه عبارتند از:

• میزان اکسیژنی که در هر دم وارد ریه بیمار می شود که FlO2 نام دارد.
• PIP یا Peak inspiratory pressure که فشار اوج دمی است و بالاترین فشاری است که در دم وارد ریه می شود.
• حساسیت یا Sensitivity دستگاه که تشخیص می دهد بیمار آگاهانه تنفس می کند یا برای تنفس تلاش می کند که در این حالت تنفس کمکی به بیمار اعمال می شود.
• تعداد تنفسی که دستگاه در هر دقیقه به بیمار اعمال می کند و نرخ یا Rate نامیده می شود.
• ماکزیمم جریان هوایی که در هر تنفس وارد ریه ها می شود(Peak Flow).
• محدود کردن یا Limit حجم، زمان و فشار تنفس در دستگاه.

نکات مهم هنگام استفاده از دستگاه ونتیلاتور:

در ابتدای امر لازم است بیمار و خانواده وی آموزش های لازم را دیده باشند و با انواع مشکلات و آلارم های دستگاه آشنایی داشته باشند. هنگام استفاده از دستگاه، تمامی حالت های بیمار از جمله درد، استرس و صدای تنفس باید مرتب چک شود و تنظیماتی مانند اکسیژن خون مرتب بررسی گردد. برای اتصال لوله به بدن بیمار باید به بافت های مختلف به خصوص دندان ها دقت شود که آسیبی نبینند. لازم است آمبوبگ و ساکشن در کنار دستگاه وجود داشته باشند و اطرافیان از نحوه عملکرد آن ها آگاه باشند.

یکی از مشکلاتی که در استفاده از دستگاه ونتیلاتور ممکن است ایجاد شود عفونت ریوی است که به منظور جلوگیری از آن باید تخت بیمار دارای شیب ۳۰ تا ۴۵ درجه باشد. علاوه بر این، تا حد ممکن از میزان آرام بخش مصرفی بیمار کاسته شود و برای جلوگیری از زخم معده نیز از داروی مناسبی استفاده شود.

آلارم های دستگاه ونتیلاتور:

هشدارهای زیر که به صورت صوتی و تصویری هستند کادر درمان را از وضعیت بیمار آگاه می کنند:

• Ext. Battery lost: قطع شدن سیم باتری خارجی.
• Low battery یا شارژ کمتر از ۲۰%.
• Empty battery یا شارژ کمتر از ۵%.
• جدا شدن یا اشتباه وصل شدن مدار تنفسی بیمار که Connect circuit نام دارد.
• قطع شدن سیم برق یا Mains disconnect.
• Prox. P. Lost: قطع شدن سنسور فشار.
• Low pressure یا اشتباه وصل شدن مدار تنفسی.
• High pressure: مسدود شدن یکی از اجزا در مدار تنفسی.
• حجم بالای دم یا High Vti.
• Turbine: از کار افتادن فن.
• کم و زیاد بودن دمای باتری داخلی یا Temp out of range.

خرید ونتیلاتور در بازار تجهیزات پزشکی ایران

انواع مختلفی از دستگاه ونتیلاتور در بازار تجهیزات پزشکی ایران موجود است. شرکت هایی نظیر لوون اشتاین(Lowenstein) آلمان، رزمد(ResMed) آمریکا، تیبرد(Tbird) آمریکا و… این محصولات را در انواع مدل ها وارد کشور کرده اند. همچنین به تازگی تولید کنندگان داخلی مثل پویندگان راه سعادت و احیا درمان پیشرفته نیز موفق به تولید دستگاه های ونتیلاتور متناسب با استانداردهای روز جهانی و انواع مد های تنفسی شده اند. شرکت تجهیز سلامت نیکان با مشاوره تخصصی کارشناسان تجهیزات تنفسی، شما را در تهیه تجهیزات پزشکی بر اساس نیاز بیمار، یاری می دهد.