کمبود ویتامین دی و تاثیر آن بر بدن

ویتامین دی:

 

ویتامین دی یکی از مهم ترین ویتامین های محلول در چربی است که بر روی قسمت های مختلف بدن مانند سیستم ایمنی و هم چنین عملکرد اندام های بدن تاثیر می گذارد. این ماده به طرق مختلف دریافت می شود به طور مثال با قرار گرفتن پوست در مقابل نور خورشید در بدن ساخته می شود، مواد غذایی مختلفی مانند محصولات لبنی و انواع گوشت و ماهی چرب دارای آن هستند. البته دریافت آن از رژیم غذایی معمولا به صورت کامل انجام نشده و ممکن است فرد نیاز به دریافت مکمل  به صورت روزانه ۱۰۰ تا ۸۰۰ IU داشته باشد. کمبود این ماده در اکثر افراد شایع است به خصوص در کشورهایی که دارای آب و هوای سرد و ابری هستند و تابش نور خورشید به پوست افراد کمتر رخ می دهد و هم چنین در کشورهایی که دارای هوای آلوده هستند.

 

 

چه عواملی موجب کاهش این ماده می شود؟

 

عوامل زیر بر روی کاهش این ماده تاثیر می گذارند:

• چاقی و اضافه وزن
• بالا رفتن سن
• تیره بودن پوست
• عدم مصرف مواد غذایی دارای ویتامین دی
• زندگی در مناطقی که در طول سال نور کافی دریافت نمی کنند
• ماندن بیش از حد در خانه و محیط های بسته
• استفاده دائمی از کرم ضد آفتاب.

 

 

کمبود ویتامین D چه علائمی دارد؟

 

• خستگی و ضعف شدید: خستگی می تواند یکی از علائم کمبود ویتامین D باشد که معمولاً نادیده گرفته می شود. اما خستگی مفرط در اثر کمبود این ویتامین می تواند بر کیفیت زندگی روزمره تاثیر منفی داشته باشد بنابراین در صورتی که احساس خستگی زیادی می کنید بهتر است پس از مراجعه به پزشک با استفاده از آزمایش خون میزان ویتامین دی خون خود را بررسی کنید. در صورتی که ویتامین D در خون کمتر از ۲۰ ng/ml باشد نشان دهنده کمبود آن است و لازم است از انواع مکمل ویتامین چه به صورت قرص و چه به صورت تغذیه ای برای جبران این کمبود استفاده شود.
• درد استخوان ها به خصوص درد کمر: ویتامین D بر روی سلامت استخوان ها موثر است در نتیجه با پایین بودن آن احتمال کمردرد و دردهای استخوانی افزایش پیدا می کند. علاوه بر این ویتامین D بر روی جذب کلسیم توسط بدن تاثیر می گذارد و کلسیم نیز بر روی استخوان های بدن تاثیر دارد. تحقیقات زیادی نشان می دهند که در خانم هایی که دچار درد شدید هنگام انجام فعالیت های روزمره هستند احتمال کمبود ویتامین D بیشتر است. این احساس درد در انجام فعالیت روزانه می تواند در استخوان پا، دنده یا مفاصل وجود داشته باشد.
• داشتن بیماری و عفونت های مداوم: از آن جایی که ویتامین D به تقویت سیستم ایمنی کمک می کند با کاهش آن احتمال انواع بیماری ها و عفونت ها در بدن بالا می رود. در صورتی که چندین بار در سال به انواع بیماری مانند آنفولانزا و سرماخوردگی و سایر عفونت ها مبتلا می‌شوید یا به طور متعدد به انواع ویروس ها مبتلا می‌شوید لازم است میزان ویتامین D خون خود را مورد بررسی قرار دهید.
• افسردگی: افسردگی می تواند از نشانه های کمبود ویتامین D در بدن باشد. تحقیقات نشان می دهد که مصرف مکمل های ویتامین D برای افرادی که دچار افسردگی به خصوص افسردگی فصلی در ماه های سرد سال هستند به بهتر شدن روحیه آن ها و کاهش علائم افسردگی کمک می کند.
• ریزش مو: ریزش موی شدید در بدن علاوه بر این که می تواند مربوط به استرس باشد ممکن است در نتیجه یک بیماری یا کمبود ویتامین ها و مواد مغذی در بدن باشد که یکی از این ویتامین ها ویتامین D است که کمبود آن موجب ریزش موی شدید می شود. علاوه بر این کمبود ویتامین D با طاسی منطقه ای در سر در ارتباط است.
• پوکی استخوان: همان طور که قبلاً نیز ذکر شد ویتامین D بر روی جذب کلسیم تاثیر می گذارد در نتیجه بر روی سلامت استخوان ها موثر است. بنابراین در افرادی که دچار پوکی استخوان هستند احتمال کمبود این ویتامین بیشتر است. از آن جایی که پوکی استخوان در افراد مسن و خانم ها بسیار خطرناک است و می تواند موجب خطر شکستگی استخوان شود بررسی میزان این ویتامین در کسانی که مستعد پوکی استخوان هستند اهمیت زیادی دارد.
• در صورتی که جای زخم بعد از جراحت یا پس از جراحی به کندی ترمیم می شود می تواند نشان دهنده کمبود ویتامین D باشد زیرا ویتامین D موجب ایجاد ترکیباتی در بدن می شود که به تشکیل پوست جدید و التیام زخم کمک می کنند. تحقیقات نشان داده اند که در بیماران دیابتی که دارای عفونت پا هستند احتمال التهاب و کند شدن درمان در اثر کمبود ویتامین دی در این افراد بیشتر است.

 

 

برای اطلاعات بیشتر مقاله ” از بیماری دیابت چه می دانیم؟ ” را مطالعه فرمایید.

 

 

محدوده طبیعی ویتامین D در سنین مختلف:

 

افراد در سنین مختلف نیاز به مقادیر متفاوتی از این ویتامین دارند و لازم است در رژیم غذایی خود از مواد دارای ویتامین D استفاده کنند. هم چنین در صورت کمبود این ویتامین، باید از دوزهای روزانه، هفتگی یا ماهانه آن به صورت خوراکی یا در صورت لزوم تزریقی کمک بگیرند. محدوده مورد نیاز این ویتامین در سنین مختلف عبارتست از:

• ۰ تا ۶ ماه: ۲۵ میکروگرم یا IU 1000
• ۷ تا ۱۲ ماه: ۳۸ میکروگرم یا IU 1500
• ۱ تا ۳ سال: ۶۳ میکروگرم یا IU 2500
• ۴ تا ۸ سال: ۷۵ میکروگرم یا IU 3000
• ۹ سال به بالا: ۱۰۰ میکروگرم یا IU 4000.

 

 

کمبود ویتامین D چه عوارضی به همراه دارد؟

 

کمبود این ماده به خصوص اگر شدید باشد می تواند موجب انواع بیماری های مربوط به استخوان و سیستم ایمنی شود علاوه بر این احتمال ابتلا به انواع سرطان، ام اس، لوپوس، بیماری های قلبی، بیماری های روده و دیابت نوع دو را افزایش می دهد. در مواردی که کمبود آن در فرد بسیار شدید باشد و سلامت وی را با خطر جدی رو به رو کند، پزشک ممکن است علاوه بر مصرف قرص، از آمپول آن نیز به منظور درمان سریع تر استفاده کند.

 

 

علائم بالا بودن این ماده در بدن:

 

علاوه بر کمبود، ممکن است در برخی افراد ویتامین دی بالاتر از حد نرمال در بدن وجود داشته باشد که با توجه به این که یک ماده محلول در چربی است می تواند مشکلات جدی برای سلامت فرد ایجاد کند. البته این حالت معمولاً نادر است و در صورتی رخ می دهد که فرد، قرص مکمل را بیش از حد مجاز مصرف کرده باشد. در صورت بالا بودن، علائم زیر رایج هستند:

• یبوست
• ضعف
• تکرر ادرار و افزایش حجم ادرار
• حالت تهوع
• تشنگی شدید
• کاهش اشتها
• مشکل در تکلم.

 

 

مواد غذایی حاوی ویتامین D:

 

برای این که مقدار مورد نیاز بدن از طریق مواد غذایی دریافت شود لازم است از موارد زیر به طور روزانه و به میزان کافی در رژیم غذایی استفاده شود:

• ماهی سالمون: ماهی سالمون که یک ماهی چرب است منبع مناسبی از ویتامین دی به حساب می آید. ۱۰۰ گرم از این ماهی می تواند ۶۶% نیاز روزانه را تامین کند. البته در صورتی که ماهی سالمون پرورشی باشد میزان ویتامین آن نسبت به ماهی سالمون وحشی کمتر است.
• ماهی ساردین که بیشتر به صورت کنسرو موجود است دارای ۲۲% مورد نیاز بدن در هر قوطی کنسرو است.
• روغن ماهی کاد: در مواردی که افراد علاقه ای به مصرف ماهی ندارند می توانند از روغن کبد ماهی کاد استفاده کنند که منبع غنی این ماده به حساب می آید. در این روغن اسیدهای چرب امگا ۳ نیز موجود است. البته در مصرف این روغن باید دقت کرد زیرا دارای ویتامین A است که مقادیر زیاد آن موجب سمیت می شود.
• ماهی تن: کنسرو ماهی تن که ارزان تر و در دسترس تر از انواع ماهی تازه است، منبع مناسبی از این ماده به حساب می آید که در هر قوطی آن ۳۴% مورد نیاز روزانه وجود دارد.
• میگو: میگو دارای پروتئین، امگا ۳ و ویتامین D است و در ۸۵ گرم از آن، ۱۲۹ واحد از آن وجود دارد.
• زرده تخم مرغ: افرادی که غذاهای دریایی مصرف نمی کنند، می توانند میزان مورد نیاز بدن خود را تا حد زیادی از زرده تخم مرغ دریافت کنند. هر زرده تخم مرغ دارای ۵% مورد نیاز بدن است.
• قارچ: این ماده به خصوص در افراد گیاهخوار که از محصولات حیوانی استفاده نمی کنند منبع مناسبی از این ماده است. این ماده در قارچ از طریق تابش نور خورشید در آن ساخته می شود. لازم به ذکر است که مقادیر موجود در محصولات حیوانی از نوع D3 است در حالی که در قارچ D2 تولید می شود که تاثیر آن کمتر از D3 است.
• شیر گاو: شیر گاو دارای این ماده است اما در بسیاری از کشورها با این ویتامین غنی می شود تا میزان آن افزایش پیدا کند.
• شیر سویا: در افراد گیاهخوار، استفاده از شیر سویا به دریافت میزان لازم کمک می کند. البته لازم است دقت شود که سویا دارای هورمون استروژن است و نباید بیش از اندازه مصرف شود. در یک فنجان شیر سویا ۱۵% مقدار مورد نیاز بدن وجود دارد.
• آب پرتقال: در افرادی که علاقه ای به مصرف شیر گاو ندارند یا دارای حساسیت به لاکتوز هستند می توان از آب پرتقال به صورت روزانه استفاده کرد که در بعضی موارد با ویتامین D غنی می شود.
• جو دو سر و غلات: در این مواد به طور طبیعی ویتامین D زیادی وجود دارد به طوری که نصف فنجان از آن ۱۷% ویتامین D مورد نیاز بدن را تامین می کند.