دستگاه ونتیلاتور چیست و چه کاربردی دارد؟

دستگاه ونتیلاتور که به آن دستگاه تنفس مصنوعی نیز گفته می شود در بخش های مختلف بیمارستان مانند بخش مراقبت های ویژه اطفال و بزرگسالان، اتاق عمل و بیهوشی استفاده می شود. این دستگاه مناسب بیمارانی است که به دلایل مختلف مانند التهاب ها و مشکلات ریوی یا پس از عمل های جراحی طولانی، به صورت دائم یا موقت قادر به انجام عمل تنفس نیستند. این دستگاه مانند عضلات تنفسی عمل می کند و هوای دارای فشار مناسب را به ریه ها منتقل کرده و سپس خارج می کند. هم چنین در صورت لزوم اکسیژن بیشتری را همراه هوا وارد ریه بیمار کرده و دی اکسید کربن را خارج می نماید.  بیمار می تواند به مدت چند ساعت تا چند ماه از ونتیلاتور استفاده کند. البته در صورتی که مدت استفاده از آن طولانی شده و از یک هفته بیشتر شود، لوله دستگاه به گردن بیمار متصل می شود.

 

کاربردهای دستگاه ونتیلاتور:

1. بیشترین کاربرد این دستگاه برای بیمارانی است که در عمل های جراحی طولانی تحت بیهوشی عمومی هستند و نمی توانند تنفس کنند. هم چنین پس از عمل های جراحی در اتاق ریکاوری، تا نرمال شدن تنفس از این دستگاه می توان استفاده کرد.
2. پس از عمل قلب باز به مدت ۶ تا ۲۴ ساعت از این دستگاه استفاده می شود تا از هیپوکسمی جلوگیری شود. هیپوکسمی حالتی است که اکسیژن خون به کمتر از ۹۲% کاهش می یابد و بیمار علائمی مانند درد قفسه سینه و تنگی نفس دارد.
3. در آپنه یا قطع تنفسی که بر اثر مصرف بعضی داروها یا ضایعات مغزی رخ داده است.
4. بالا رفتن فشار داخل جمجمه که باید در این حالت، سطح دی اکسید کربن خون کاهش داده شود تا فشار جمجمه کم شود.
5. در شرایطی که بیمار دچار هیپوکسمی شدید شده و مشکل وی با استفاده از اکسیژن ساز یا کپسول اکسیژن برطرف نمی شود.
6. در انواع بیماری های حاد تنفسی که بیمار نمی تواند به طور کامل نفس بکشد.
7. بیماری کرونا که بیمار دچار عفونت شدید ریوی شده و لازم است در بخش مراقبت های ویژه بستری شود. در این حالت لازم است هوا با اکسیژن کافی به بیمار برسد و دی اکسید کربن از ریه ها خارج شود.
8. در اختلال حرکتی قفسه سینه که در اثر فلج شدن یا ضعف عضلات سینه رخ داده است. این مشکل در بیماری های میاستنی گراو، گیلن باره و یا شکستن حداقل دو دنده از دو ناحیه رخ می دهد.

نکته مهم در دستگاه ونتیلاتور این است که این دستگاه برای درمان بیمار استفاده نمی شود، بلکه یک روش کمکی است که در کنار روش های درمانی بیماری ها از جمله داروها مورد استفاده قرار می گیرد. این دستگاه باعث زنده ماندن بیمار می شود تا زمانی که بیماری به کمک داروهای مختلف درمان شود. تلاش کادر درمان در این جهت است که بیمار هرچه سریع تر از دستگاه ونتیلاتور جدا گردد. داشتن علائم زیر نشان می دهد که بیمار نیاز به اتصال به دستگاه ونتیلاتور دارد:

• سرعت تنفس حدود ۲۸ بار در دقیقه(این عدد در شرایط عادی ۱۵ بار در دقیقه است)
• پریشان حالی بیمار
• افزایش میزان تنفس بیمار و بالا رفتن دی اکسید کربن خون

انواع دستگاه ونتیلاتور:

دستگاه ونتیلاتور دارای دو مدل پرتابل و ثابت است:

• ونتیلاتور پرتابل: این نوع ونتیلاتور علاوه بر برق با باتری نیز کار می کند و سبک و کوچک است. به همین دلیل به راحتی جابجا می شود و در آمبولانس، منزل و بیمارستان های صنعتی و در امدادرسانی استفاده می شود. این دستگاه فضای زیادی را اشغال نمی کند.
• ونتیلاتور ثابت: این دستگاه با برق کار می کند و به دلیل بزرگ و سنگین بودن به راحتی جابجا نمی شود.

دستگاه ونتیلاتور دارای یک مدل مخصوص برای اطفال است که در بخش مراقبت های ویژه نوزادان و اطفال استفاده می شود. ونتیلاتور اطفال مخصوص کودکانی است که در اثر بیماری های تنفسی مختلف یا پس از جراحی های طولانی مدت قادر به تنفس نیستند.

 

دو دستگاه سی پپ و بای پپ از مشتقات دستگاه ونتیلاتور هستند که نسبت به آن عملکرد ساده تری دارند و در درمان یا کمک به درمان بیماری های تنفسی مورد استفاده قرار می گیرند:

• دستگاه سی پپ: سی پپ یا CPAP که مخفف Continuous Positive Airway Pressure است که هوای دارای فشار مثبت را به ریه بیمار وارد کرده و باعث می شود راه تنفسی باز نگه داشته شود. این دستگاه از آپنه تنفسی جلوگیری می کند و مدل ساده شده دستگاه ونتیلاتور است. برای استفاده از دستگاه سی پپ لازم است ابتدا از بیمار تست خواب گرفته شود تا فشار هوای مورد نیاز بیمار مشخص گردد.
• دستگاه اتو سی پپ: این دستگاه مدل دیگری از سی پپ است که برای استفاده از آن نیاز به تست خواب وجود ندارد و سیستم دستگاه به طور خودکار نحوه تنفس بیمار و آپنه ها را تشخیص می دهد. سپس بر اساس آن، فشار هوای مورد نیاز را تنظیم می کند.
• دستگاه بای پپ: دستگاه بای پپ یا BiPAP مخفف کلمه Bi-level Positive Airway Pressure، مدل ساده شده ونتیلاتور است که در آپنه های حاد و بیماری هایی مانند آسم و انسداد مزمن ریوی استفاده می شود و فشار مناسب برای دم و بازدم بیمار را تامین می کند.

 

اجزای دستگاه ونتیلاتور:

1. کمپرسور یا ایجاد کننده هوای فشرده.
2. میکسر برای ترکیب کردن هوا با اکسیژن.
3. صفحه نمایش برای تنظیمات و نشان دادن اطلاعات مختلف بیمار.
4. مرطوب کننده که هوا را گرم و مرطوب کرده و سپس به ریه ها می رساند.
5. ترالی به منظور حمل دستگاه و ماسک و لوله آن.
6. نبولایزر: این دستگاه در کنار ونتیلاتور قرار گرفته و داروهای استنشاقی را به ریه می رساند.

 

عملکرد دستگاه ونتیلاتور:

پیش از شروع عملکرد دستگاه، میزان اکسیژن مورد نیاز بیمار و فشار هوایی که باید وارد ریه شود به همراه سرعت و حجم تنفس در تنظیمات دستگاه مشخص می شود. سپس لوله دستگاه به بیمار متصل شده و هوا به ریه ها منتقل می شود. در صورتی که استفاده از دستگاه محدود به چند ساعت یا روز باشد لوله وارد بینی می شود. اما اگر لازم باشد بیشتر از یک هفته از دستگاه استفاده شود، لوله باید از سوراخی که روی گردن ایجاد می شود وارد نای شود. لوله به دستگاه متصل است و دستگاه فشار مثبت و منفی ایجاد می کند و هوای دارای اکسیژن اضافی را وارد ریه ها می کند. سپس از طریق بازدم، دی اکسید کربن از ریه بیمار خارج می شود.

 

 

نکات مهم در استفاده از ونتیلاتور:

• تنظیمات دستگاه باید مرتب چک شوند به خصوص سطح اکسیژن خون بیمار.
• حالت های بیمار از جمله سطح درد، اضطراب و صدای تنفس باید دائم بررسی شود.
• هنگام قرار دادن لوله در دهان یا بینی باید دقت شود که آسیب وارد نشده و خونریزی رخ ندهد. به خصوص به دندان ها نباید آسیبی وارد شود.
• ساکشن و آمبوبگ باید در کنار دستگاه قرار داده شوند و اطرافیان و پرستاران نحوه کار با آن ها را بلد باشند.
• به بیمار و خانواده وی آموزش های لازم داده شود.
• یکی از مهم ترین نکات، جلوگیری از عفونت است. زیرا در حین استفاده از ونتیلاتور احتمال عفونت ریه یا پنومونی بالا می رود. به همین دلیل باید بالاتنه بیمار دارای شیب ۳۰ تا ۴۵ درجه باشد و هرروز در صورت امکان مقدار آرام بخش بیمار کم شود و بیمار از لحاظ آمادگی برای خارج کردن لوله بررسی شود. هم چنین برای جلوگیری از زخم معده باید از یک داروی مناسب استفاده شود.

 

تنظیمات دستگاه ونتیلاتور:

پارامترهای تنظیم شده در ونتیلاتور به شرح زیر می باشند:

• نرخ یا Rate: تعداد تنفس در هر دقیقه که دستگاه به بیمار اعمال می کند.
• حجم جاری Tidal Volume: حجم هوایی که در هر تنفس وارد ریه می شود.
• FlO2: اکسیژنی که در هر دم از دستگاه به ریه بیمار وارد می شود.
• حساسیت Sensitivity: حساسیت دستگاه به تنفس آگاهانه بیمار یا تلاشی که بیمار برای تنفس می کند.
• فشار اوج دمی Peak inspiratory pressure: بالاترین فشاری که در دم به ریه بیمار وارد می شود.
• ماکزیمم جریان Peak Flow: جریان هوایی که در هر تنفس به ریه بیمار اعمال می شود.
• زمان دم و بازدم Inspiratory and Expiratory time: زمانی که یک چرخه کامل تنفس طول می کشد.
• محدودیت Limit: امکان محدود کردن حجم، فشار و زمان تنفس در دستگاه.
• چرخه تنفس Cycling: چرخه های تنفسی که از ونتیلاتور به ریه بیمار وارد می شود.

 

مدهای دستگاه ونتیلاتور:

1. A/C یا Assist/control: در این مد حجم یا فشار تنفس کنترل می شود و در هر تنفس که توسط دستگاه یا بیمار انجام می شود، دستگاه با توجه به تنظیمات نرخ تنفس، تنفس یکسانی را به بیمار اعمال می کند.
2. CPAP یا Continuous positive airway pressure ventilation: تمام مراحل تنفس توسط خود بیمار انجام می شود و دستگاه درصد اکسیژن اعمال شده و حجم و فشار هوای تکمیل کننده را کنترل می کند.
3. SIMV یا Synchronized intermittent mandatory ventilation: دستگاه با تنفس آگاهانه بیمار هماهنگ می شود و ترکیبی از تنفس مصنوعی دستگاه و تنفس آگاهانه بیمار ایجاد می گردد.
4. PC یا PCV یا Pressure control ventilation: این حالت در مدهای A/C و SIMV استفاده می شود و در آن فشار و زمان دم مشخص می شود.
5. PS یا PSV یا Pressure support ventilation: این حالت در مدهای CPAP و SIMV استفاده شده و فشار دم را تنظیم می کند. تفاوت این حالت با قبلی در این است که پس از پر شدن ریه ها دم متوقف می شود و جریان اعمال شده تا مقدار مشخصی کاهش می یابد.
6. PEEP یا Positive end expiratory pressure: در این مد مقداری فشار مثبت در پایان بازدم اعمال می شود تا از بسته شدن ریه ها جلوگیری کند.

 

خرید ونتیلاتور بازار تجهیزات پزشکی ایران:

انواع مختلف دستگاه ونتیلاتور در بازار تجهیزات پزشکی ایران عرضه می شوند. هنگام خرید این دستگاه باید دقت شود که مدهای لازم در دستگاه وجود داشته باشد و تنظیمات مختلف آن مانند میزان اکسیژن مورد نیاز بیمار به دقت قابل انجام باشد. هم چنین، تمام قسمت های دستگاه به درستی عمل کنند و ایمنی کافی برای بیمار فراهم شود. شما می توانید با مراجعه به وبسایت تجهیز سلامت نیکان این دستگاه را مشاهده و خریداری نمایید.