عوارض مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک
دراین مقاله می خوانید
مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک:
آنتی بیوتیک ها در درمان انواع عفونت های باکتریایی موثر هستند و داروهایی مفید به حساب می آیند اما لازم است بدانیم که اگر این داروها تحت نظر پزشک مصرف نشوند، مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک می تواند عوارض بسیار پر خطری برای بدن داشته باشد. آنتی بیوتیک ها موجب توقف رشد باکتری ها و از بین رفتن آن ها می شوند و به این شکل عفونت را از بین می برند تا جان بیمار حفظ شود. بنابراین بسته به نوع بیماری و نوع باکتری که عفونت را ایجاد کرده لازم است نوع آنتی بیوتیک و میزان مصرف آن توسط پزشک تجویز شود. در غیر این صورت با مصرف سر خود آنتی بیوتیکی که مناسب بیماری نیس و هم چنین عدم رعایت دوز دارو، عوارض زیادی برای بدن ایجاد می شود. در ادامه این مقاله به آنتی بیوتیک ها و انواع آن ها می پردازیم و سپس عوارض مصرف خودسرانه آن ها را بررسی می کنیم.
آنتی بیوتیک چیست؟
هنگامی که باکتری ها وارد بدن می شوند تکثیر پیدا می کنند و ممکن است موجب عفونت شوند. گلبول های سفید در سیستم ایمنی به این باکتری ها حمله می کنند و در اکثر مواقع سیستم ایمنی باکتری ها را از بین می برد و علائم بیماری پس از مدتی کاهش پیدا می کند. اما در مواردی ممکن است تعداد باکتری ها زیاد باشد و سیستم ایمنی توانایی مقابله و از بین بردن آن ها را نداشته باشد. در چنین شرایطی لازم است از آنتی بیوتیک Antibiotic استفاده شود. اولین آنتی بیوتیک کشف شده پنی سیلین بود که توسط الکساندر فلمینگ Alexander Fleming کشف شد که دارای مشتقاتی مانند آمپی سیلین و آموکسی سیلین است.
انواع آنتی بیوتیک ها:
آنتی بیوتیک ها تنوع زیادی دارند و به صورت ها خوراکی، موضعی و تزریقی مورد استفاده قرار می گیرند. آنتی بیوتیک های خوراکی به شکل قرص، کپسول و شربت موجود هستند، آنتی بیوتیک های موضعی به شکل پماد استفاده می شوند و آنتی بیوتیک های تزریقی معمولا به صورت داخل وریدی وارد بدن می شوند. با توجه به تنوع این داروها، پزشک بسته به شرایط بدنی بیمار مناسب ترین دارو را برای وی تجویز می کند که فقط مناسب بهبود آن عفونت خاص است نه بیماری های دیگر. دسته بندی این داروها به صورت زیر است:
- پنی سیلین ها
- سفالوسپورین ها
- ماکرولیدها
- تتراسایکلین ها
- بتالاکتام ها
- کینولون ها.
چرا مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک نادرست است؟
با توجه به قدرتمند بودن آنتی بیوتیک ها، احتمال ایجاد عوارض جانبی و واکنش های حساسیت زایی توسط آن ها در بدن بسیار زیاد است. در صورتی که در بیماری ها و عفونت های پی در پی، بیمار بدون تجویز پزشک به مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک بپردازد عملکرد طبیعی بدن و سیستم ایمنی به هم می خورد و بسیاری از باکتری های مفید طبیعی که در بخش های مختلف بدن مانند واژن و روده وجود دارند از بین می روند. علاوه بر این، مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک ها به خصوص در مواردی که واقعا نیاز به مصرف آن ها وجود ندارد موجب می شود مقاومت باکتریایی ایجاد شده و درمان هر عفونت هر بار دشوارتر از دفعات قبل شود و به آنتی بیوتیک قوی تری نیاز باشد. بنابراین در صورتی که عفونت باکتریایی ایجاد می شود، پزشک متخصص تشخیص می دهد که بسته به فایده و عوارض دارو، آیا مصرف آنتی بیوتیک واقعا لازم است یا خیر.
مقاومت آنتی بیوتیکی و مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک؟
یکی از مشکلاتی که در اثر مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک رخ می دهد مقاومت آنتی بیوتیکی است که در این حالت چون یک آنتی بیوتیک بارها به صورت بی رویه مصرف شده، باکتری نسبت به آن مقاوم شده و توسط دارو از بین نمی رود. این حالت که مقاومت میکروبی نیز نامیده می شود زمانی است که میکروب یا باکتری در برابر داروی از بین برنده خود مقاومت کرده و به رشد کردن ادامه می دهد. در چنین شرایطی عفونت در بدن به راحتی درمان نشده و نیاز به آنتی بیوتیک های قوی تر وجود دارد. در برخی شرایط حتی ممکن است هیچ دارویی بر روی بیماری اثر نداشته باشد و عفونت به هیچ طریقی درمان نشود و جان بیمار را تهدید کند.
مقاومت میکروبی که مقامت آنتی بیوتیکی زیر مجموعه آن است یک تهدید بسیار جدی در بهداشت عمومی جهانی است و تحقیقات نشان می دهند که سالیانه ۲۷٫۱ میلیون نفر در جهان در اثر این عارضه از بین می روند. مقاومت آنتی بیوتیکی در اثر موارد زیر ایجاد می شود:
- مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک یا مصرف بیش از حد آن: زمانی که بدن نیاز به آنتی بیوتیک ندارد نباید سر خود آن را مصرف نمود زیرا نه تنها فایده ای ندارد بلکه عوارض مختلف مانند مقاومت آنتی بیوتیکی را ایجاد می کند. به طور مثال در اکثر موارد گلودرد در اثر عفونت ویروسی ایجاد می شود و مصرف آنتی بیوتیک موجب بهبود آن نمی گردد زیرا عفونت ویروسی را از بین نمی برد بلکه بر عفونت باکتریایی موثر است. بنابراین لزومی ندارد در هر بار سرماخوردگی و گلودرد از آنتی بیوتیک استفاده شود.
- استفاده نادرست از آنتی بیوتیک ها: در صورتی که بیمار از آنتی بیوتیک مناسبی طبق تجویز پزشک استفاده نکند یا داروی خود را به طور منظم مصرف نکرده و درمان را زودتر قطع کند یا یک یا چند دوز را فراموش کند، باکتری های عامل بیماری مجددا تکثیر شده و در این تکثیر شدن دچار تغییر و جهش می شوند بنابراین قوی تر شده و نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم می شوند.
- مقاومت خود به خودی: در بعضی موارد باکتری به صورت خود به خود دچار تغییر ژنتیکی می شود و موجب می شود آنتی بیوتیک نتواند آن را شناسایی کند و از بین ببرد.
- انتقال مقاومت آنتی بیوتیکی: برخی باکتری های مقاوم شده با آنتی بیوتیک ها ممکن است از فردی به فرد دیگر سرایت کنند.
مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک چه عوارضی دارد؟
با مصرف آنتی بیوتیک به صورت سر خود و بدون تجویز پزشک مشکلاتی برای بیمار به وجود می آید که عبارتند از:
عوارض جانبی آنتی بیوتیک ها:
بسیاری از آنتی بیوتیک ها دارای عوارض جانبی هستند و حتی اگر پزشک آن ها را تجویز کرده باشد ممکن است عوارض خود را نشان دهند، اما مشخصا پزشک، حتی با وجود عوارض، مصرف آن را لازم می داند. اما در صورتی که دارو خودسرانه مصرف شود ممکن است بدون داشتن فایده ای، عوارض آن برای فرد ایجاد شود. این عوارض عبارتند از:
- اسهال
- حالت تهوع و استفراغ
- سرگیجه
- عفونت های قارچی
- ضایعات پوستی قرمز رنگ.
تداخل دارویی آنتی بیوتیک ها:
در برخی موارد آنتی بیوتیک با داروهایی که بیمار به صورت روتین مصرف می کند تداخل دارد. هنگامی که پزشک مصرف آنتی بیوتیک را تجویز می کند از واکنش احتمالی آن با داروی مصرفی فرد مطلع است و آنتی بیوتیکی را تجویز می کند که تداخل دارویی نداشته باشد. اما در مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک، بیمار از این تداخل دارویی آگاه نیست و ممکن است تداخل های زیر را تجربه کند:
- قرص های پیشگیری از بارداری: در مصرف این داروها با آنتی بیوتیک هایی مانند ریفامپیسین معمولا اثر قرص پیشگیری کاهش پیدا می کند.
- داروهای قلب و عروق: برخی داروهای درمان کننده بیماری های قلب و عروق مانند وارفارین، ضد التهاب های غیر استروئیدی و مسدود کننده های گیرنده بتا با آنتی بیوتیک ها تداخل دارند و ممکن است تاثیر لازم را نداشته باشند.
- الکل: مصرف الکل با آنتی بیوتیک ها صحیح نیست به خصوص اگر الکل با تینیدازول یا مترونیدازول مصرف شود می تواند موجب حالت هایی مانند گر گرفتگی، ضربان قلب سریع و نامنظم، سردرد، درد شکم، سرگیجه و احساس خواب آلودگی شود.
حساسیت به آنتی بیوتیک:
برخی افراد ممکن است به نوع خاصی از آنتی بیوتیک ها حساسیت داشته باشند و در صورت مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک احتمال ایجاد حساسیت افزایش پیدا می کند. واکنش های حساسیتی در این حالت عبارتند از:
- کهیر
- سرفه
- تنفس صدادار
- تنگ شدن راه تنفسی که منجر به سخت شدن تنفس می شود.
در صورت عدم درمان حساسیت، حالت شدیدتری به نام شوک آنافیلاکسی ایجاد می شود که بسیار خطرناک است و دارای علائم زیر می باشد:
- اختلال در تنفس و صحبت کردن
- درد قفسه سینه
- گرفتگی گلو
- ورم کردن لب، صورت، زبان و گلو
- تاول های پوستی
- جدا شدن لایه پوست.
در چنین شرایطی علاوه بر این که فرد باید به سرعت به اورژانس مراحعه کند تا داروهای ضد حساسیت برای وی تجویز شود، نیاز به تجهیزات پزشکی مختلفی مانند کپسول اکسیژن،و اکسیژن ساز برای بهبود تنفس وجود خواهد داشت. این دستگاه ها در وبسایت تجهیز سلامت نیکان به فروش می رسند.
چه عفونت هایی با آنتی بیوتیک درمان می شوند؟
عفونت هایی که به وسیله آنتی بیوتیک های تجویز شده توسط پزشک درمان می شوند به شکل زیر دسته بندی می گردند:
- عفونت های پوستی و بافت نرم مانند سلولیت، زرد زخم، عفونت در اثر گاز گرفتگی حیوانات.
- عفونت های گلو و راه تنفسی مانند سیاه سرفه، گلودرد استرپتوکوکی و ذات الریه.
- عفونت های دستگاه ادراری- تناسلی مانند عفونت های ادراری، واژینوز باکتریال و عفونت های منتقل شده از طریق تماس جنسی.
- عفونت های چشم
- عفونت خون
- سیاه زخم
- عفونت داخلی قلب و دریچه ها که اندوکاردیت نام دارد.
جمع بندی:
مصرف خودسرانه آنتی بیوتیک خطرات بسیاری را به همراه دارد که مهم ترین آن ها مقاومت آنتی بیوتیکی است که موجب عوارض دارویی شدید، افزایش هزینه درمان، افزایش احتمال ابتلا به عفونت های شدید و بالا رفتن تعداد دفعات نیاز به مراجعه به پزشک می شود. علاوه بر این ممکن است فرد نیاز به بستری شدن در بیمارستان پیدا کند و لازم باشد مدت طولانی بستری بماند. بنابراین بهتر است پیش از مصرف آنتی بیوتیک به پزشک مراجعه کنیم و در صورتی که آنتی بیوتیک تجویز شد آن را در دوزها و زمان های منظم مصرف کرده و دوره مصرف را کامل طی کنیم. هم چنین آنتی بیوتیک را برای استفاده در آینده نگه نداریم و آن را به افراد دیگر نیز پیشنهاد ندهیم.
