عصب سیاتیک، علائم و درمان آن

سیاتیک چیست؟

 

عصب سیاتیک بلندترین عصب در بدن انسان است و یکی از اعصاب محیطی بسیار مهم به شمار می رود که از نخاع شروع شده، از ناحیه لگن عبور می کند و به پاها می رسد و سپس در پا حالت شاخه شاخه پیدا می کند. وظیفه اصلی این عصب در حرکت و حس پاها است و در صورتی که مورد تحریک قرار گیرد درد سیاتیک ایجاد می شود. این درد می تواند خفیف تا شدید باشد و در ناحیه کمر، لگن و پاها ایجاد شود و موجب احساس ضعف یا بی حسی در این نواحی نیز بشود. درد این عصب نشان دهنده آسیب آن است که ممکن است به صورت کامل یا ناحیه ای آسیب دیده باشد. به طور مثال در صورتی که آسیب به بخش گردن یا کمر در ستون فقرات وارد شده باشد ممکن است موجب درد سیاتیک نیز بشود. این درد در بسیاری از افراد شایع است و می توان گفت حدود ۴۰ درصد افراد این درد را در زندگی خود تجربه می کنند. افزایش سن می تواند احتمال درد و آسیب آن را افزایش دهد.

 

درد سیاتیک چیست؟

 

درد سیاتیک می تواند خفیف یا بسیار شدید باشد که از کمر شروع شده و تا پشت ران و ساق پا احساس می شود. درد معمولاً ناگهانی شروع می شود که ممکن است خفیف بوده و با مراقبت بهتر شود اما ممکن است به قدری شدید باشد که نیاز به درمان یا حتی جراحی داشته باشد. این درد ممکن است در صورت ضعیف بودن باعث احساس ضعف یا بی حسی در پا شود و در صورتی که شدید باشد تحرک پا را دچار اختلال کند. علاوه بر این ممکن است در پاها و انگشتان احساس سوزن سوزن شدن ایجاد شده باشد. در مواردی ممکن است درد این عصب بر روی مثانه نیز تاثیر بگذارد که می تواند بی اختیاری ادرار ایجاد کند که البته یکی از نشانه های نادر سندروم دم اسبی است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.

 

 

سندروم دم اسبی:

 

در برخی موارد نادر، دیسک های بین مهره ای بر روی اعصاب فشار آورده و عملکرد آن ها را مختل می کنند که در این حالت بی اختیاری ادرار و مدفوع ایجاد می شود. این اختلال سندروم دم اسبی نامیده می شود. در صورتی که به موقع به این سندروم رسیدگی نشود می تواند عوارضی مانند بی حسی در کشاله پا، کاهش تحریک پذیری جنسی و حتی فلج شدن را به همراه داشته باشد. از نشانه های این سندروم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بی اختیاری در ادرار و مدفوع
• احساس درد در یک یا هر دو پا
• بی حسی در یک یا هر دو پا
• احساس ضعف در یک یا هر دو پا به خصوص هنگام بلند شدن
• عدم تعادل هنگام بلند شدن
• از دست رفتن حواس به صورت ناگهانی یا پیش رونده که معمولاً در قسمت تحتانی بدن مانند پاها، باسن، پاشنه و حتی کل پا رخ می دهد.

 

عوامل ایجاد کننده درد:

 

این درد می تواند در اثر عوامل مختلفی مانند افتادن از ارتفاع، فشار تومورها یا ضربه و وارد شدن آسیب رخ دهد. عوامل زیر موجب درد می شوند:

• دیسک بین مهره ای: استخوان های ستون فقرات به وسیله قطعاتی از جنس غضروف از هم جدا شده اند. این غضروف توسط یک ماده ضخیم و شفاف پر شده که موجب انعطاف پذیری و ضربه گیری هنگام تحرک می شود. با ایجاد پارگی، ماده درون آن خارج شده و بر روی عصب سیاتیک فشار وارد می کند و موجب درد شدید آن و بی حسی می شود. معمولاً یک تا ۵ درصد افراد در طول زندگی خود کمردرد به دلیل بیرون زدگی دیسک بین مهره ای را تجربه می کنند.
• کانال نخاعی: تنگی مجرای نخاعی یا تنگی مجرای مهره های کمری عارضه ای است که مجرای نخاعی در نواحی تحتانی دچار تنگی می شود که موجب فشار آمدن به نخاع و ریشه های عصب سیاتیک می شود.
• لغزش مهره ها: در صورتی که یکی از مهره های ستون فقرات بر روی دیگری به جلو حرکت کند می تواند عصب سیاتیک را تحت فشار قرار داده و موجب درد سیاتیک شود.
• سندروم عضله هرمی: این سندروم در واقع یک اختلال نادر عصبی- عضلانی است که عضله هرمی در آن دچار انقباض غیر اختیاری شده و درد سیاتیک را ایجاد می کند. عضله هرمی که به آن پیریفورمیس Piriformis نیز گفته می شود یک بافت عضلانی است که قسمت تحتانی ستون فقرات را به استخوان ران وصل می کند. در صورتی که عضله هرمی بیش از حد منقبض شود به عصب سیاتیک فشار وارد می‌شود که این سندروم معمولاً در اثر تصادف یا افتادن و یا نشستن طولانی مدت شدیدتر می شود.
• علاوه بر موارد ذکر شده اضافه وزن، سبک زندگی و شغلی که در آن افراد به مدت طولانی پشت میز بنشیند یا اجسام سنگین را بلند کند و هم چنین بالا رفتن سن می تواند درد سیاتیک را شدیدتر کند. بالا رفتن سن موجب تغییرات آرتروزی و فرسودگی دیسک ها می شود که می تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کند.

 

 

درد سیاتیک چه مدت طول می کشد؟

 

درد سیاتیک ممکن است در عرض چند هفته به طور مثال ۴ تا ۶ هفته بهبود پیدا کند در حالی که در صورت طولانی تر شدن این زمان، این درد مزمن می شود. ممکن است پس از کاهش درد، حالت بی حسی در پاها هم چنان وجود داشته باشد که کاملا طبیعی است. علاوه بر این افرادی که سیاتیک آن ها تحریک شده است ممکن است چند مرتبه در سال این درد را تجربه کنند. در واقع در صورتی که این بیماری یا درد سیاتیک مزمن شده باشد معمولا به طور منظم وجود دارد و مادام العمر خواهد بود و معمولاً به درمان پاسخی نمی دهد. تنها با استفاده از روش های مختلف می توان شدت درد را کاهش داد.

 

تشخیص سیاتیک:

 

در صورتی که سیاتیک پس از یک حادثه دچار درد شده باشد، در قسمت کمر و پاها دچار درد شدید و ناگهانی شده باشید، بی حسی در پاها ایجاد شود و در نهایت بی اختیاری ادرار و مدفوع رخ دهد لازم است به سرعت به پزشک متخصص مراجعه شود. به منظور تشخیص درد سیاتیک لازم است به پزشک شرح حالی از تاریخچه درد به صورت کامل داده شود که در این تاریخچه لازم است آسیب های وارد شده به بدن و محل و نوع درد آن ها مشخص شود. سپس معاینه بالینی انجام می گیرد که رفلکس های بدن و قدرت عضلانی مورد بررسی قرار می گیرد و پزشک تشخیص می دهد که کدام حرکت بدن باعث تشدید درد می شود. هنگامی که پزشک با استفاده از معاینات بالینی احتمال درد سیاتیک را تشخیص داد ممکن است تصویربرداری از ستون فقرات را تجویز کند که باعث می شود نخاع را ارزیابی کرده و علت اصلی درد سیاتیک را تشخیص دهد.

 

رایج ترین روش های تصویربرداری که با استفاده از آن ها درد سیاتیک و عامل ایجاد کننده آن تشخیص داده می شود تصویربرداری با اشعه ایکس، MRI و سی تی اسکن است که البته تصویربرداری معمولی با اشعه ایکس معمولاً نمی تواند تصویر دقیقی از عصب سیاتیک ارائه دهد. علاوه بر این پزشک ممکن است تصویربرداری میلوگرام سی تی را پیشنهاد دهد که یک ماده رنگی خاص به نخاع تزریق می شود تا تصاویر دقیقی از نخاع و اعصاب ارائه دهد.

 

 

راه های درمان درد سیاتیک:

 

معمولاً پس از تشخیص درد سیاتیک و علت آن، توصیه می شود که بیمار تا حد ممکن فعالیت های روزانه خود را داشته باشد زیرا استراحت مطلق و خودداری از انجام فعالیت های بدنی ممکن است شرایط عصب سیاتیک را بدتر کند. درمان های زیر برای کاهش درد مورد استفاده قرار می گیرند:

• سرما درمانی: در این روش از کمپرس سرد در خانه استفاده می شود که معمولاً به مدت ۲۰ دقیقه و به دفعات در طی روز و تا چند روز لازم است که کمپرس یخ بر روی محل درد قرار داده شود تا تورم و درد را کاهش دهد.
• گرما درمانی: با استفاده از بالشتک های حرارتی و کمپرس گرما که درد را تسکین می دهد. معمولاً توصیه می شود در روزهای اول از یخ برای کم شدن ورم استفاده شود و پس از چند روز گرما درمانی استفاده شود و در صورتی که درد ادامه پیدا کند به صورت متوالی گرما و سرما درمانی انجام شود.
• حرکات کششی در ناحیه کمر به خصوص ناحیه تحتانی کمر می تواند به کاهش درد سیاتیک کمک کند که به این منظور کارشناسان فیزیوتراپی می توانند حرکات لازم را به بیمار آموزش دهند.
• داروهای بدون نسخه مانند آسپرین و ایبوپروفن که باعث کاهش التهاب و ورم و درد می شوند که البته لازم است برای استفاده از آن ها از پزشک نیز پرسش شود. زیرا ایبوپروفن یا آسپیرین می توانند موجب زخم و خونریزی معده شوند.
• ورزش: فعالیت های ورزشی مختلف از جمله ورزش های کم فشار مانند شنا و رکاب زدن با دوچرخه ثابت می توانند به کاهش درد سیاتیک کمک کنند. پس از آن که درد با کمک از این ورزش ها کمی کاهش پیدا کرد و قابل تحمل شد می توان از ورزش های هوازی و تمرینات قدرتی نیز کمک گرفت.
• فیزیوتراپی که باعث کاهش درد و تقویت عضلات کمر می شود.
• داروهای دارای نسخه مانند شل کننده های عضلات، داروهای ضد درد مخدر، داروهای ضد افسردگی که داروهای ضد افسردگی در بدن اندورفین تولید می کنند و درد را تسکین می دهند.
• تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی: داروهای کورتیکواستروئیدی که در فضای اپیدورال در نخاع تزریق می شوند به درمان درد سیاتیک کمک می کنند البته این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.
• جراحی: در صورتی که درد بسیار شدید باشد و عضلات نواحی تحتانی کمر و بدن را دچار ضعف کرده باشد و علاوه بر این بی اختیاری ادرار و مدفوع نیز ایجاد شده باشد ممکن است نیاز به جراحی باشد. دو عمل جراحی دیسککتومی و میکرودیسککتومی به این منظور انجام می شود. در دیسککتومی قسمتی از دیسک بین مهره ای که به عصب سیاتیک فشار وارد کرده برش داده می شود و در میکرودیسککتومی همین عمل جراحی با استفاده از میکروسکوپ انجام می گردد.
• علاوه بر درمان های ذکر شده ممکن است طب سوزنی، کایروپراکتیک یا ماساژ درمانی نیز به تسکین درد کمک کند.

 

پیشگیری از درد sciatica:

 

موارد زیر می توانند به پیشگیری از ایجاد درد سیاتیک کمک کنند:

• داشتن فعالیت ورزشی مستمر که موجب تقویت عضلات کمر و پاها و شکم می شود
• اصلاح وضعیت ایستادن
• دقت به وضعیت بدن در انجام فعالیت های مختلف مانند بلند کردن اجسام سنگین.

 

 

جمع بندی:

 

درد عصب سیاتیک یکی از دردهای شایع است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود آن را تجربه می کنند. این درد ممکن است در یک پا یا هر دو پا رخ دهد که علائمی مانند سوزن سوزن شدن یا بی حسی در پا نیز همراه با آن وجود دارد. نشستن طولانی مدت و ایستادن می تواند درد را تشدید کند. انجام تمرینات ورزشی مختلف مانند پیلاتس و هم چنین استفاده از سرما و گرما درمانی می توانند درد را کم کنند. در صورت تشدید درد لازم است به پزشک مراجعه شود تا مناسب ترین درمان را بر اساس وضعیت بدنی بیمار تجویز نماید.