چه کسانی به دستگاه اکسیژن ساز نیاز دارند؟
همانطور که می دانیم هوا به طور عمده از دو گاز نیتروژن با حجم ۷۸ درصد و اکسیژن با حجم ۲۱ درصد تشکیل شده است. در هنگام تنفس اکسیژن هوا توسط ریه ها جذب می شود و وارد جریان خون می شود. به دلیل بروز بعضی از بیماری ها که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد عده ای از افراد نمی توانند هنگام تنفس اکسیژن کافی از هوا دریافت کنند و دچار تنگی نفس، سرفه، بی قراری، بی خوابی و مشکلات دیگر می شوند. در چنین مواردی پزشک ممکن است برای بیمار درمان با اکسیژن توسط دستگاه اکسیژن ساز را تجویز کند. با استفاده از این تکنیک درمانی، بیمار سطح انرژی بالاتر، خواب راحت تر و زندگی بهتری را تجربه می کند.
از جمله بیماری هایی که مانع از رسیدن اکسیژن به ریه ها می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری مزمن انسداد ریوی (COPD): بیماری هایی مانند برونشیت مزمن، برونشکتازی، آمفیزم و آسم در این گروه قرار می گیرند. در این بیماری ها معمولا سه عارضه برای بیمار پیش می آید: ۱) ترشح بیش از حد موکوس در راه هوایی، ۲) افزایش اندازه راه های هوای، تخریب دیواره آلوئول ها، ۳) تنگی راه های تنفسی. برای این بیماران، بسته به تشخیص پزشک، درمان دارویی، اکسیژن تراپی، فیزیوتراپی و توانبخشی و … تجویز می شود.
- ذات الریه (پنومونی): این بیماری که عفونت ریه یا نمونیا(Pneumonia) نیز نامیده می شود، در اثر ویروس، باکتری و یا قارچ ایجاد می شود و بسته به افراد می تواند خفیف و یا بسیار شدید باشد. این بیماری در تمام گروه های سنی ممکن است رخ دهد و در صورت تداوم اگر درمان نشود، می تواند منجر به مرگ بیمار شود. زمانی که شخص به بیماری ذات الریه مبتلا می شود، ریه های او دچار التهاب می شوند. در نتیجه این التهاب کیسه های هوایی ریه کوچک شده و با چرک و خلط پر می شوند. بیمار در اثر ذات الریه دچار تنگی نفس، سرفه مکرر، درد در قفسه سینه، احساس خستگی و کوفتگی، تب بالا می شود که نباید با سرماخوردگی اشتباه شود.
- آسم(Asthma): این بیماری، یک بیماری مزمن تنفسی است که در آن دیواره های داخلی مجرای تنفسی (برونش) به برخی مواد حساسیت پیدا می کنند و متورم می شوند. این تورم باعث محدود شدن راه های هوایی و ایجاد احساس نفس تنگی در بیمار می شود. آسم می تواند در انواع خفیف، متوسط یا شدید ظاهر شود. در موارد حاد، تورم ناشی از آسم ممکن است تا قطع کامل رسیدن اکسیژن به بیمار پیش رود و منجر به مرگ وی شود. در آغاز حمله آسم، اکسیژن وارد بدن می شود، اما خروج CO2 از بدن با مشکل روبرو می شود. از علائم آسم می توان به سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس و خستگی اشاره کرد.
- دیسپلازی ریوی(Bronchopulmonary dysplasia(BPD: در نوزادانی که زودتر از موعد مقرر به دنیا می آیند و یا اصطلاحا نارس هستند، ریه به اندازه نرمال رشد نمی کند و نوزاد دچار مشکل تنفسی می شود که دیسپلازی ریوی نام دارد. این بیماری خطرناک است اما بسیاری از نوزادان بعد از این بیماری بهبودی کامل پیدا می کنند.
- بیماری قلبی: در یعضی از بیماری های قلبی، در هنگام ضربان ممکن است خون کافی به اندام ها نرسد و اکسیژن رسانی با مشکل مواجه شود.
- آماس ریوی: ورم ریوی یا آماس ریه بیماری است که در اثر وجود مایعات اضافی در ریه ایجاد می شود. این مایعات می تواند در اثر ذات الریه، بیماری های قلبی، برخی داروها و سموم، ضربه و یا قرار گرفتن در ارتفاعات بالا ایجاد شود. ورم ریه قابل درمان است اما اگر به آن رسیدگی نشود، ممکن است منجر به مرگ شود. خس خس سینه، تنگس نفس، احساس خفگی، بی قراری و سرفه خلط دار از علائم این بیماری هستند.
- آپنه تنفسی در هنگام خواب(Sleep Apnea): این بیماری، وقفه غیر اختیاری تنفس در هنگام خواب است، چنانچه این قطعی به طور مکرر اتفاق بیفتد خطرناک است و می تواند منجر به بروز ناراحتی های قلبی و حتی مرگ شود. معمولا بیمارانی که در هنگام خواب خروپف بلند دارند، دچار تعداد بالاتری آپنه تنفسی هستند. آپنه سه نوع دارد: آپنه انسدادی، آپنه مرکزی، آپنه مختلط. آپنه انسدادی زمانی رخ می دهد که یک عامل خارجی مانند شل شدن عضلات پشت گلو مسیر تنفس را مسدود می کند. آپنه مرکزی زمانی رخ می دهد که سیگنال تنفسی مناسب از مغز دریافت نمی شود. آپنه مختلط مخلوطی از دو عامل ذکر شده است.
- بیماری های ریوی ناشی از ویروس: ویروسی مانند COVID-19 بعد از ورود به بدن و سیستم تنفسی و طی کردن دوران نهان خود، شروع به تکثیر می کند و به سلول های همسایه حمله می کند. این ویروس وقتی به ریه می رسد به سمت لوله های برونش می رود و باعث التهاب یا آماس کیسه های هوایی می شود و بدین ترتیب جذب اکسیژن و حذف دی اکسید کربن با مشکل انجام می شود. سطح اکسیژن در این بیمار ها کاهش می یابد در حالی که ممکن است به ظاهر وخامت حال آنها تشخیص داده نشود. در این موارد پزشک از دستگاه پالس اکسیمتر برای سنجش میزان اکسیژن اشباع در خون استفاده می کند. اختلال در جریان اکسیژن سبب ایجاد چرک و خلط در آن نواحی ریه می شود و ذات الریه یا عفونت ریه به وجود می آید. این مشکل تنفسی در بعضی از بیمار ها شدت می یابد و در این حالت استفاده از دستگاه کمک تنفسی و اکسیژن ساز برای بیمار ضروری می شود.
- آسیب به سیستم تنفسی: در مواردی که در اثر حادثه یا تصادفی بیمار بخشی از ریه خود را از دست می دهد و برای تامین اکسیژن مورد نیاز خود نیاز به دستگاه اکسیژن ساز دارد.
دراین مقاله می خوانید
دستگاه اکسیژن ساز چیست؟
دستگاه اکسیژن ساز از جمله تجهیزات پزشکی است که برای انتقال اکسیژن به افراد با مشکلات تنفسی استفاده می شود. این دستگاه هوای محیط را دریافت و فیلتر می کند و غلظت اکسیژن آن را بالا می برد و سپس اکسیژن را بسته به نوع دستگاه به صورت پالسی(Impulsive) یا پیوسته(Continuous) به مصرف کننده انتقال می دهد. خروجی دستگاه معمولا بر اساس واحد لیتر بر دقیقه (LPM) سنجیده می شود که اکسیژن ساز های خانگی معمولا ۵، ۸ یا ۱۰ لیتری هستند و پزشک متخصص تجویز می کند که از چه میزان خروجی اکسیژن در هنگام استراحت، خواب و یا فعالیت بهتر است استفاده شود.
نحوه عملکرد دستگاه اکسیژن ساز:
دستگاه اکسیژن ساز مشابه یک دستگاه تصفیه هوا، هوا را به داخل می کشد، آن را تغییر می دهد و سپس آن را منتقل می کند. همانطور که گفته شد، ۷۸ درصد حجم هوا نیتروژن و ۲۱ درصد آن اکسیژن است. چنانچه نیتروژن از هوا جدا شود، هوای باقی مانده اکسیژن با خلوص ۹۰ تا ۹۵ درصد خواهد بود. از اجزای اصلی اکسیژن ساز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مجموع فیلترها: به منظور زدودن ناخالصی ها از هوای ورودی
- کمپرسور هوا: به منظور دریافت هوا و انتقال آن به فیلترها
- پودر زئولیت: پودر آلومینوسیلیکات متخلل است که نیتروژن هوا را جدا می کند.
- خروجی اکسیژن: محلی که اکسیژن از آن خارج می شود که معمولا توسط نازال یا ماسک به بیمار منتقل می شود.
- فلومتر: با کمک آن می توان شدت جریان اکسیژن خروجی را بر حسب لیتر بر دقیقه تنظیم کرد.
- لیوان اکسیژن: این لیوان تا اندازه مشخص از آب پر می شود و اکسیژن تولیدی از داخل آن عبور داده می شود تا زمانی که به بیمار می رسد مرطوب باشد و ریه بیمار را اذیت نکند.
هوای ورودی توسط کمپرسور هوا از داخل مجموعه ای از فیلتر ها عبور داده و فشرده می شود و وارد بستر زئولیت می شود تا نیتروژن آن جذب شود. از آنجایی که پودر زئولیت متخلل است، دارای سطح تماس بالایی است و بازده عمل جذب نیتروژن افزایش می یابد. در این مرحله خلوص اکسیژن تا ۹۵ درصد بالا رفته و برای انتقال به بیمار آماده است. معمولا در دستگاه های اکسیژن ساز از دو بستر زئولیت استفاده می شود که زمانی که یکی از نیتروژن اشباع شد، دومی عمل جذب نیتروژن را انجام می دهد تا بستر اول از نیتروژن تخلیه شود. این فرآیند به منظور تولید یکنواخت اکسیژن با خلوص بالا ادامه پیدا می کند و خروجی آن توسط فلومتر تنظیم می شود.
انواع دستگاه اکسیژن ساز:
اکسیژن ساز ها بر حسب اینکه در مکان ثابت استفاده شوند و یا برای بیمار قابل حمل باشند به دو گروه اصلی ثابت (خانگی) و پرتابل تقسیم می شوند. اکسیژن سازهای خانگی از برق شهری استفاده می کنند و چرخ دار هستند و در محیط خانه قابل انتقال می باشند. همچنین بیمار می تواند برای راحتی بیشتر از نازال اکسیژن با طول بیشتر استفاده کند تا آزادی عمل بیشتری داشته باشد. معمولا به بیماران توصیه می شود که در کنار دستگاه اکسیژن ساز، یک کپسول اکسیژن نیز تهیه کنند تا چنانچه به هر دلیلی مانند قطعی برق شهری، دستگاه عملکرد خود را نداشت، بیمار با مشکل کمبود اکسیژن مواجه نشود.
اکسیژن ساز پرتابل، دارای باتری قابل شارژ است و برای بیمارانی استفاده می شود که فعالیت های خارج از منزل دارند و نیاز دارند که اکسیژن ساز برای تامین اکسیژن همراه داشته باشند. این مدل از دستگاه ها برای کنترل میزان مصرف باتری، از روش پالسی برای تولید اکسیژن استفاده می کنند. نکته مهم در هنگام خرید دستگاه اکسیژن ساز پرتابل علاوه بر خلوص اکسیژن تولیدی، وزن دستگاه و میزان دوام باتری در هنگام مصرف اکسیژن در فلو بیشینه است. دستگاه اکسیژن ساز پرتابل در مقایسه با دستگاه اکسیژن ساز خانگی گران تر هستند.
دستگاه اکسیژن ساز در بازار تجهیزات پزشکی ایران:
در بازار تجهیزات پزشکی ایران انواع برندهای خارجی مانند فیلیپس، نایدک، دویل بیس، زنیت مد، یوول، لانگفیان و … حضور دارند که ساخت کشور های آمریکا، چین، تایوان و … هستند. خوشبختانه در ماه های اخیر شرکت های ایرانی نیز به ساخت دستگاه های اکسیژن ساز ورود کرده اند. برندهایی مانند اکسیژن پلاس، اکساز و سوشیا از برندهای ساخت ایران هستند که به دلیل قیمت مناسب تری که در مقایسه با دستگاه های خارجی دارند، توانسته اند بخشی از بازار را به خود اختصاص دهند.
شرکت تجهیز سلامت نیکان با در اختیار داشتن تیمی متشکل از مهندسین پزشکی متخصص در تجهیزات پزشکی به خصوص تجهیزات تنفسی و بیمار در منزل، دقیق ترین و مناسب ترین مشاوره را برای خرید و استفاده از دستگاه های کمک تنفسی مانند دستگاه اکسیژن ساز، بای پپ، سی پپ و ونتیلاتور در اختیار بیماران قرار می دهد.
