تجهیزات اتاق عمل
تجهیزات اتاق عمل دستگاه هایی هستند که در حین عمل های جراحی مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. با توجه به حساس بودن عمل های جراحی لازم است تجهیزات اتاق عمل از بهترین و با کیفیت ترین برند و مدل تهیه شوند و به صورت مرتب و دوره ای چک شوند تا در حین عمل مشکلی ایجاد نکنند. در ادامه این مقاله به بررسی مهم ترین تجهیزات اتاق عمل می پردازیم:
ماشین بیهوشی:
در حین عمل های جراحی از بیهوشی عمومی یا بی حسی های موضعی استفاده می شود تا عمل برای بیمار تحمل پذیر بوده و جراح نیز بتواند به راحتی عمل جراحی را انجام دهد. در حین بیهوشی عمومی بیمار به خواب عمیق فرو رفته و به هیچ تحریک خارجی پاسخ نمی دهد. برای اعمال این بیهوشی از گازهای مخصوصی به نام گازهای بیهوشی استفاده می شود که مهم ترین آن ها اکسیژن و نیتروس اکسید است. این گازها توسط ماشین بیهوشی به سیستم تنفسی بیمار وارد می شوند. ماشین بیهوشی گاز را با جریان ثابت و پیوسته به بیمار انتقال می دهد. معمولا این دستگاه در قسمت بالای تخت اتاق عمل قرار می گیرد و لوله های آن به بیمار متصل شده و تنفس بیمار نیز در طی جراحی کنترل می شود. گازهای بیهوشی از یک منبع مرکزی در بیمارستان با استفاده از لوله هایی که در سقف اتاق عمل کار گذاشته می شوند به دستگاه بیهوشی رسیده و سپس توسط بیمار استنشاق می شوند. داروهای بیهوشی در دما و فشار اتاق به صورت مایع هستند و پس از تبخیر به گازهای قابل تنفس تبدیل می شوند. دستگاه بیهوشی شامل قسمت های زیر می باشد:
- فلومتر دستگاه که جریان نسبی گازهای بیهوشی را اندازه گیری می کند. به همین دلیل گازها باید دارای یک فشار نسبی باشند تا فلومتر دستگاه بتواند آن ها را اندازه گیری کند.
- محفظه تبخیر کننده که در آن داروهای مایع با نسبت معینی ترکیب شده و تبخیر می شوند تا بیمار بتواند آن ها را استنشاق کند. میزان ترکیب داروها به وضعیت بیمار، نوع عمل و وزن بیمار بستگی دارد.
- یک لوله شیشه ای عمودی که جریان گاز وارد آن می شود و توپ شناور داخل لوله را به بالا هدایت می کند. بر روی این شیشه درجه بندی وجود دارد که فشار گاز بیهوشی را نشان می دهد.
- قسمت خروجی گازهای بیهوشی که گازها را به بیمار می رسانند.
- جذب کننده دی اکسید کربن که سودالایم نام دارد و شامل دانه های صورتی رنگی است که گاز دی اکسید کربن را از هوای بازدمی بیمار جذب می کنند.
- لوله خرطومی چین دار که گازها را به سیستم تنفسی بیمار می رساند.
- سیستم هشدار برای مواقعی که اکسیژن کاهش پیدا کرده است.
- قسمتی که به صورت یک ماسک به بیمار متصل می شود و از سمت دیگر به لوله خرطومی وصل است.
- مانیتور جهت نشان دادن اطلاعات دستگاه و فشار خون و ضربان قلب بیمار.
- یک دریچه ایمنی که نقطه مشترک منبع اکسیژن و منبع نیتروس اکسید است. چنان چه فشار منبع اکسیژن کاهش پیدا کند این دریچه تامین گازهای دیگر را کاهش می دهد.
ونتیلاتور اتاق عمل:
ونتیلاتور اتاق عمل دستگاهی است که در حین جراحی های مختلف که بیمار بیهوش است و قادر نیست به درستی تنفس کند، عمل تنفس را برای بیمار انجام می دهد. این دستگاه هوای قابل تنفس را وارد ریه ها کرده و سپس دی اکسید کربن را خارج می کند و در صورت لزوم به هوای تنفسی بیمار اکسیژن بیشتری نیز اضافه می کند. سرعت و حجم تنفس و هم چنین فشار هوای ورودی در این دستگاه قابل تنظیم است. ونتیلاتور اتاق عمل از یک کمپرسور، میکسر و مرطوب کننده تشکیل شده است. هوا و اکسیژن در این دستگاه ترکیب شده و هوای فشرده تولید می شود. این دستگاه تنها دارای یک مد است زیرا وضعیت تنفسی بیماران تحت بیهوشی از لحاظ نوع ونتیله شدن مانند هم است. اما در ونتیلاتوری که در بخش مراقبت های ویژه استفاده می شود بسته به شرایط بیمار مد های مختلفی وجود دارد.
مانیتور علائم حیاتی:
مانیتور اتاق عمل دستگاهی است که پارامترهای حیاتی بیمار مانند نوار قلب، ضربان قلب، دما، برون ده قلبی، فشار خون، میزان گازهای تنفسی و سطح اکسیژن خون را در حین جراحی اندازه گیری می کند. این پارامترها یا ماژول های اندازه گیری شده به صورت عدد، نمودار یا شکل موج بر روی صفحه نمایش دستگاه نشان داده می شوند. برای هر کدام از پارامترهای نام برده، در سیستم دستگاه یک محدوده استاندارد تعریف شده است. چنان چه عدد اندازه گیری شده از این بازه خارج شود آلارم دستگاه به صدا در می آید. به این شکل، جراح و کادر اتاق عمل از وضعیت بیمار مطلع می شوند و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام می دهند. مانیتور علائم حیاتی که در اتاق عمل استفاده می شود باید پارامترها را در کمترین زمان ممکن و به طور مستمر اندازه گیری کند. علاوه بر این، این دستگاه باید قابلیت اتصال به سایر تجهیزات اتاق عمل مانند ماشین بیهوشی، ونتیلاتور، پالس اکسیمتر و پمپ های داخل وریدی را داشته باشد.
تخت جراحی:
تخت جراحی برای ثابت نگه داشتن بیمار در حین عمل جراحی استفاده می شود. این تخت دارای یک سطح مقطع مناسب است که در حالت های مختلف قرار گرفته و قسمت مورد نظر بدن بیمار را در دید بهتری برای جراح قرار می دهد. تخت جراحی باید طوری ساخته شده باشد که از جابجایی بیمار و ضربه به وی جلوگیری کند. سایر ویژگی های تخت اتاق عمل به شرح زیر است:
- ایستایی کامل داشته باشد.
- ارتفاع آن قابل تنظیم باشد.
- بر روی سطوح نمناک نیز ثابت بماند(این ویژگی با استفاده از چرخ های ترمزدار دستگاه تامین می شود)
- دارای رویه قابل جدا شدن و قابل شستشو باشد.
- غیر قابل اشتعال باشد.
- فشار وارده به بیمار را کاهش دهد.
- روکش ضد حساسیت داشته باشد.
- آنتی استاتیک باشد.
- در برابر میکروارگانیزم ها، قارچ ها و باکتری ها مقاوم باشد.
تخت های اتاق عمل در دو مدل مکانیکی و الکتریکی تولید می شوند. مدل مکانیکی به وسیله اهرم های دستی تنظیم شده و ارتفاع و موقعیت قرار گرفتن شکن های آن مشخص می شود. در حالی که تخت الکتریکی دارای یک موتور الکتریکی است و تنظیمات آن با استفاده از یک ریموت انجام می شود.
چراغ سیالیتیک:
چراغ سیالیتیک که در حین عمل های جراحی استفاده می شود به گونه ای طراحی شده است که موضع عمل را کاملا روشن کرده و سایه تولید نکند. در این چراغ از صفحات انعکاس دهنده استفاده می شود که سایه را از بین می برند.
این چراغ نور سرد تولید می کند و مزیت آن این است که دمای اتاق عمل و دمای محل تحت عمل را افزایش نمی دهد. به دلیل تمرکز تابش، عمق نفوذ به بافت استاندارد و مناسب است. این چراغ با برق شهر کار می کند اما دارای تعدادی باتری است که در شرایط اضطراری مورد استفاده قرار می گیرند. میزان نوری که از این چراغ ساطع می شود با واحد LUX اندازه گیری شده و این میزان با توجه به نظر جراح با استفاده از دکمه های مخصوص کم یا زیاد می شود.
چراغ اتاق عمل می تواند سیار یا ثابت باشد. نوع ثابت آن بر روی سقف نصب شده و دارای بازوهایی است که برای تنظیم موقعیت و ارتفاع آن استفاده می شوند. یکی از نکات مهم در مورد این چراغ، امکان استریل کردن آن است. به دلیل امکان آلوده شدن چراغ در اتاق عمل، لازم است قبل و بعد از هر عمل جراحی ضد عفونی شود. لامپ چراغ سیالیتیک از نوع هالوژن- تنگستن یا زنون است. لامپ زنون نسبت به لامپ هالوژن تنگستن هم نور بیشتر و هم قیمت بیشتری دارد. در ساخت چراغ سیالیتیک تعدادی لامپ ذخیره نیز قرار داده می شود تا در صورتی که لامپ اصلی عملکرد درستی نداشته باشد از آن ها کمک گرفته شود.
میکروسکوپ جراحی:
میکروسکوپ جراحی یکی از تجهیزات اتاق عمل است که برای بزرگ کردن ناحیه عمل یا یک جزء ریز از بدن مورد استفاده قرار می گیرد. این میکروسکوپ بیشتر در جراحی های اعصاب، عروق خونی و لنف، یا در جراحی پلاستیک
استفاده می شود. این میکروسکوپ مانند میکروسکوپ های آزمایشگاهی عمل کرده و قابل استفاده در اتاق عمل است. هم چنین تنظیم آن در یک حالت ثابت انجام شده و تا پایان جراحی نیاز به مداخله جراح ندارد. این دستگاه از دو میکروسکوپ چشمی تشکیل شده که در کنار هم قرار گرفته اند و دارای پایه، بدنه و منبع نوری می باشد. بدنه آن شامل قسمت های زیر می باشد:
- عدسی
- دوربین دو چشمی
- شکاف دهنده پرتوی نور
- تغییر دهنده بزرگنمایی
- کنترل کننده کانون قرار گیری جسم
یکی از مزایای میکروسکوپ جراحی امکان نصب دوربین روی آن است که مشاهدات جراح را بر روی یک مانیتور مخصوص نشان داده و ضبط می کند. نور دستگاه باید نور سرد باشد و علاوه بر عدم ایجاد سایه، دمای محل عمل را نیز بالا نبرد. پایه میکروسکوپ آن را در یک حالت مشخص قفل می کند و باعث می شود در حین عمل دچار لرزش و جابجایی نشود. این دستگاه باید قابلیت ضد عفونی کردن داشته باشد و پس از هر عمل جراحی تمیز و استریل شود.
چراغ UV جراحی:
چراغ UV جراحی یا اشعه ماوراء بنفش چراغی است که برای استریل کردن اتاق عمل و تجهیزات آن مورد استفاده قرار می گیرد. از این چراغ اشعه ای با طول موج ۲۶۰ تا ۲۷۰ نانومتر ساطع می شود که قابلیت نفوذ به میکروارگانیزم ها را داشته و آن ها را از بین می برد. چراغ UV از لامپ های استوانه ای شکل تشکیل شده است که کل فضای اتاق عمل را پوشش می دهند. این دستگاه قابل جابجایی است و دارای یک ریموت است که امکان کنترل از راه دور را حتی از پشت دیوار و بدون دید مستقیم امکان پذیر می سازد. مزیت دیگر این چراغ امکان تنظیم آن برای عملکرد اتوماتیک در یک روز و ساعت مشخص است. هم چنین اگر یکی از لامپ های آن دچار اختلال شود لامپ های دیگر به استریل کردن ادامه می دهند.
میزان ضد عفونی کردن با استفاده از این چراغ به مدت زمان و دوز آن بستگی دارد. بعضی از میکروارگانیزم ها باید مدت بیشتری تحت این تابش قرار بگیرند تا از بین بروند. چراغ UV ممکن است ثابت یا سیار باشد. مدل سیار آن باید در وسط اتاق قرار بگیرد تا کل اتاق را ضد عفونی کند. مدل ثابت که روی سقف نصب می شود باید در محلی نصب شود که تمام اتاق را پوشش دهد. لازم به ذکر است که این روش ضد عفونی تنها برای سطح اجسام است و از شیشه یا پلاستیک رد نمی شود. مزایای استفاده از این چراغ به شرح زیر است:
- از بین بردن کامل میکروارگانیزم ها از سطح اجسام و هوا
- استریل کردن قسمت هایی از اتاق که در دسترس نیستند مانند زیر تخت یا زیر میز
- استریل کردن دستگاه هایی که به صورت دستی ضد عفونی نمی شوند
- کاهش هزینه ضد عفونی در بیمارستان
- از بین بردن بیشتر انواع باکتری های نسبت به روش های دیگر ضد عفونی
تصفیه هوای اتاق عمل:
این دستگاه که بسیار دقیق است با استفاده از فیلترهای مخصوص، آلودگی و ذرات مختلف را از هوای اتاق عمل پاک می کند. این آلودگی ها و ذرات می توانند باعث انواع عفونت ها در اتاق عمل شده و خطراتی را به همراه داشته باشند. علاوه بر این لازم است رطوبت و دمای اتاق عمل نیز کنترل شده و سلامتی و بهبود بیماران را به خطر نیندازد. در اتاق عمل باید تنها کانال های خروج هوا وجود داشته باشد و هوا به اتاق وارد نشود و تنها دستگاه تصفیه هوا، هوای مناسب را به اتاق وارد کند. معمولا در هر ساعت ۱۵ بار هوای اتاق عمل تعویض می شود. دمای هوای اتاق عمل باید ۲۰ تا ۲۴ درجه سانتی گراد و رطوبت آن ۵۰ تا ۶۰ درصد باشد. این میزان استاندارد با استفاده از کنترل الگوی جریان هوا توسط دستگاه تصفیه هوا تنظیم می شود. الگوی جریان هوای اتاق عمل به دو شکل است:
- جریان هوای مغشوش: در این مدل، هوا از نازل هایی که در سقف یا دیوار اتاق عمل قرار داده شده اند وارد می شود. سپس با هوای اتاق به سرعت مخلوط شده و آلودگی را کاهش می دهد. به همین ترتیب دمای نقاط مختلف اتاق نیز یکنواخت می شود. در این حالت از سکون هوای اتاق عمل جلوگیری می شود.
- جریان هوای آرام و یک طرفه: در این سیستم هوا به صورت عمودی یا افقی از یک سمت وارد شده و از سمت دیگر خارج می شود. حالت عمودی بهتر است زیرا ذرات آلودگی سنگین از طریق جاذبه پایین می آیند و آلودگی کاهش پیدا می کند. این مدل بیشتر در جراحی های ارتوپدی استفاده می شود زیرا لازم است آلودگی ها و ذرات سنگین از روی سطح برداشته شده و به صورت معلق از اتاق عمل خارج شوند. هم چنین ممکن است سرعت جریان هوا در مورادی افزایش داده شود.
وارمر خون:
در بعضی جراحی ها به خصوص حالتی که بیمار مسن یا نوزاد باشد لازم است از دستگاه گرم کننده خون استفاده شود که خون و سایر مایعات تزریق شونده به بدن را گرم می کند. عملکرد این دستگاه تحت تاثیر دمای محیط، جریان هوا و جریان مایع گذرنده از دستگاه است. با توجه به الکتریکی بودن دستگاه اتصالات آن بسیار مهم است و در صورت نشتی ممکن است خطر جدی برای بیمار داشته باشد. علاوه بر این هنگام ضد عفونی کردن دستگاه باید دقت شود که تمام قسمت های دستگاه با مناسب ترین ماده ضد عفونی شوند. این کار هم به طول عمر بیشتر دستگاه کمک می کند و هم از انتقال آلودگی و عفونت جلوگیری می کند. این دستگاه دارای سیستم هشدار برای دمای بالا یا پایین و اختلالات سنسور دستگاه است. دستگاه وارمر خون دارای انواع زیر است:
- لیکوئید: در این مدل حرارت به سرعت به مایع منتقل می شود. اما مشکلاتی را به همراه دارد که باعث شده است از این دستگاه دیگر استفاده نشود.
- سولید: این مدل کیفیت بالایی دارد و استفاده از آن نیز آسان است. علاوه بر این، تغییرات دمای محیط بر روی دمای مایع داخل دستگاه تاثیر نمی گذارد.
دستگاه الکتروسرجری:
الکتروسرجری دستگاهی است که با استفاده از جریان الکتریکی با فرکانس بالا(بیش از ۳۵۰ هرتز) موجب بریدن و هم چنین جلوگیری از خونریزی بافت ها می شود. علت استفاده از فرکانس بالا این است که جریان با فرکانس پایین، در صورت عبور از بدن باعث انقباض عضلانی و برق گرفتگی می شود. برش ایجاد شده توسط این دستگاه آسیب زیادی به بافت وارد نمی کند. جریان الکتریکی که از دستگاه خارج می شود وارد بدن بیمار شده و پس از عبور از بدن از یک الکترود بازگشتی خارج می شود. در این حالت بدن بیمار جزئی از یک مدار الکتریکی است. این روش مزایای زیادی دارد، مانند:
- هزینه کمتر از لیزر
- سرعت بالاتر از دیود لیزری
- بند آوردن سریع خون
- درد کمتر پس از برش
- امکان ایجاد برش های بسیار کوچک
- امکان استفاده از آن در نقاط مختلف بدن با استفاده از فرم دادن سیم الکترودها
این دستگاه دارای لوازم جانبی زیر می باشد:
- قلم تک قطبی: این قلم یک الکترود فعال است که دارای دکمه برای حالت برش یا انعقاد است. لازم است این الکترود پس از هر بار استفاده ضد عفونی شود. هم چنین باید دارای سطح صاف باشد و از موادی ساخته شده باشد که به بافت نچسبد.
- قلم دو قطبی: این قلم برای انعقاد بافت استفاده می شود و به غیر از دو سر آن، بقیه قسمت ها از مواد عایق ساخته شده اند.
- صفحه بیمار: این صفحه با یک کابل به طول ۳ متر به دستگاه متصل می شود. جنس و سایز این صفحه با توجه به توان خروجی دستگاه انتخاب می شود و بهتر است برای حفظ ایمنی بیمار به حداکثر توان خروجی دستگاه دقت شده و حداقل سطح تماس برای بیمار ایجاد شود. این صفحه باید انعطاف پذیر و از جنس سیلیکون هادی باشد تا بتوان آن را در قسمت های مختلف بدن قرار داد.
- پدال پایی: این پدال وظیفه فعال کردن الکترود و ژنراتور را بر عهده دارد. در الکتروسرجری از دو پدال کمک گرفته می شود که یکی مخصوص برش و دیگری برای انعقاد است. این پدال ها باید ضد آب و ضد اشتعال باشند.
ساکشن اتاق عمل:
ساکشن اتاق عمل یکی از تجهیزات ضروری در انواع جراحی ها است. این دستگاه یا به صورت سانترال و ثابت به سقف یا دیوار اتاق عمل متصل می شود و یا قابل جابجایی است. این دستگاه خون و مایعات و ترشحات اضافی را از محل تحت عمل خارج کرده و دید بهتری را برای جراح فراهم می کند. در کنار این دستگاه شیشه هایی وجود دارند که ترشحات در آن ها جمع شده و پس از پر شدن باید سریع تخلیه شوند. به این منظور آلارم هایی در دستگاه وجود دارد که کادر اتاق عمل را از پر شدن این شیشه ها مطلع می کند. البته بهتر است قبل از پر شدن دستگاه، این مخزن ها خالی شوند. لوله ها و فیلترهای دستگاه باید مرتب چک شوند تا در صورت مشکل داشتن یا سوراخ بودن لوله ها به سرعت تعویض
شوند.
معمولا در بیمارستان یک سیستم ساکشن مرکزی وجود دارد که ساکشن اتاق عمل هم به آن متصل است و نیروی مکش لازم را از آن و از طریق یک پمپ وکیوم مرکزی در بیمارستان دریافت می کند. این سیستم با استفاده از لوله کشی هایی در سقف و یا دیوار اتاق عمل و قسمت های مختلف بیمارستان ایجاد شده است.
کاپنوگراف:
کاپنوگراف یک مانیتور دی اکسید کربن است که فشار جزئی این گاز را در بازدم بیمار اندازه گیری می کند. با توجه به این که میزان دی اکسید کربن در پایان هر بازدم به حداکثر مقدار خود می رسد، به آن دی اکسید کربن انتهای بازدمی نیز گفته می شود. کاربرد اصلی این دستگاه در اتاق عمل بیمارستان است. زیرا در حالت بیهوشی بیمار، این دستگاه وضعیت تنفسی، نشت های دمی و قطع مسیر ونتیلاسیون را نشان می
دهد. این دستگاه را می توان با استفاده از یک ثبت کننده به مانیتور علائم حیاتی بیمار متصل کرد. کاپنوگراف دارای دو مدل است:
- در مدل اول حسگر و آنالیزور دستگاه در مسیر هوای خروجی از ریه بیمار قرار می گیرد و اندازه گیری را انجام می دهد.
- در مدل دوم یک لوله نمونه گیر در مقابل هوای خروجی از ریه بیمار قرار گرفته و مقداری از آن را به دستگاه انتقال داده و اندازه گیری انجام می شود.
تحریک کننده عصب EMS:
این دستگاه که جریان الکتریکی کمی دارد در جراحی های اعصاب برای تشخیص محل عصب، تحریک و یا درمان آن مورد استفاده قرار می گیرد. عملکرد دستگاه به این صورت است که سوزن دستگاه با استفاده از یک سیم رابط به پروب یا قلم دستگاه وصل شده و وارد بافت می شود. در این حالت جریان الکتریکی به بافت منتقل می شود. در صورتی که در نزدیکی این محل عصب وجود داشته باشد تحریک شده و ایمپالس عصبی به مغز و نخاع ارسال می شود. در پاسخ به این ایمپالس، عضله مربوطه منقبض می شود. آلارم دستگاه به گونه ای طراحی شده است که هنگام نزدیک شدن به عصب، جراح را آگاه می سازد.
سینک اسکراب:
سینک اسکراب در ورودی اتاق ایزوله بیمارستان و قبل از ورود به اتاق عمل قرار دارد و از جنس استیل ضد زنگ ساخته شده است. نحوه ساخت این سینک به گونه ای است که هیچ درزی نداشته و یکپارچه باشد. شیر آب آن بدون تماس با دست و با استفاده از آرنج یا از طریق یک پدال پایی باز و بسته می شود. هم چنین ممکن است دارای سنسور و چشم الکترونیکی برای باز و بسته شده باشد. سینک اسکراب اتاق عمل دارای اندازه های مختلف است و به صورت یک، دو یا سه نفره ساخته می شود. لبه دار بودن این سینک باعث می شود آب به بیرون نپاشد و از عفونت جلوگیری شود. این وسیله باید به گونه ای ساخته شده باشد که به راحتی توسط بتادین یا مواد مختلف ضد عفونی شود. در واقع یک پمپ بتادین در کنار این سینک قرار داده می شود.
خرید تجهیزات اتاق عمل در بازار تجهیزات پزشکی ایران:
انواع مختلف تجهیزات اتاق عمل در بازار تجهیزات پزشکی ایران وجود دارند. هنگام خرید این تجهیزات باید دقت شود که از بهترین برند و با کیفیت ترین و دقیق ترین مدل باشند تا روند جراحی را راحت تر کنند. شرکت تجهیز سلامت نیکان با تکیه بر دانش تخصصی مشاوران خود، شما را در خرید انواع تجهیزات اتاق عمل یاری می دهد.
