علل و درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ

اختلال مفصل گیجگاهی فکی چیست؟

 

اختلال مفصل گیجگاهی فکی یا TMJ Temporomandibular joint disorder یک اختلال نسبتا رایج میان افراد مختلف است. این مفصل که لغزنده است در هر دو طرف صورت وجود داشته و استخوان فک پایین را به استخوان گیجگاهی جمجمه وصل می کند. این مفصل به شکل گوی و کاسه در دو طرف صورت و جلوی گوش قرار دارد و حرکاتی مانند صحبت کردن، غذا خوردن و جویدن توسط آن صورت می گیرد. مفصل TMJ استخوان، عروق خونی، چندین ماهیچه، اعصاب و رباط دارد و حالت چرخش و عمل لولای فک توسط آن انجام می شود. در صورتی که مفصل گیجگاهی فکی یا عضلات حرکت دهنده آن دچار مشکل و درد شوند اختلال یا سندروم TMJ ایجاد می شود. این اختلال معمولاً جدی نیست و علائم ابتدایی آن بسیار خفیف هستند و با برخی مراقبت ها به راحتی درمان می شود اما در صورتی که درد آن بسیار شدید باشد یا کارهای روزمره مانند صحبت کردن و غذا خوردن را تحت تاثیر قرار دهد لازم است با پزشک یا دندانپزشک مشورت شود.

 

 

علل ایجاد اختلال مفصل TMJ:

 

در صورتی که به مفصل TMJ یا عضلات اطراف آن آسیبی وارد شود این اختلال ایجاد می شود. در گذشته گفته می شد که این اختلال در اثر عدم هماهنگی فک و هم تراز نبودن دندان های بالا و پایین به وجود می آید اما امروزه ثابت شده است که این سندروم در اثر موارد زیر نیز ایجاد می شود:

• دندان قروچه: یکی از اصلی ترین علت های اختلال مفصل TMJ دندان قروچه است که بسیاری از افراد به آن مبتلا هستند. این کار به مرور زمان باعث اسپاسم عضلات صورت و التهاب می شود. هم چنین ارتفاع طبیعی دندان ها را تغییر داده و ممکن است نظم آن ها را به هم بریزد و باعث اختلال در مفصل گیجگاهی فکی شود.
• فشار آوردن: در صورتی که به صورت مداوم به این مفصل فشار وارد شود یا ضربه های مختلفی به آن وارد گردد به این مفصل آسیب وارد می شود. به طور مثال بسیاری از افراد در طول خواب، فک بالا و پایین را بر روی هم فشار می دهند که ممکن است بر اثر استرس باشد. این فشار به مرور زمان به مفصل گیجگاه فکی آسیب وارد می کند.
• آرتروز: در بیماری آرتروز، ساییدگی مفصل به مرور ایجاد می شود که غضروف مفصل از بین می رود. آرتروز معمولاً در اثر افزایش سن و انواع بیماری های التهابی و خود ایمنی ایجاد می شود.
• آرتریت روماتوئید: در صورتی که التهاب مفاصل رخ دهد این بیماری ایجاد می شود که می تواند موجب اختلال مفصل گیجگاهی فکی شود. لازم است این بیماری به موقع تشخیص داده شود در غیر این صورت غضروف مفصل از بین رفته و فرسایش ایجاد می شود و سندروم مفصل گیجگاهی فکی ایجاد می گردد.

علاوه بر موارد فوق، عواملی مانند استرس مزمن، افسردگی، ترومای حاد و حرکت دادن بیش از حد مفصل می توانند موجب این اختلال شوند. هم چنین در صورتی که وضعیت سر و گردن نامناسب باشد یا تحت فشار قرار گیرد و نیز در صورت ترشح نامنظم هورمون های زنانه مانند استروژن، اختلال مفصل گیجگاهی فکی رخ می دهد.

 

 

علائم اختلال TMJ:

 

شایع ترین علائم این اختلال عبارتند از:

• درد شدید در صورت و گردن
• احساس سفتی در عضلات فک
• عدم توانایی در حرکت فک
• قفل شدن فک
• شنیدن صدای کلیک کردن از سمت مفصل گیجگاهی فکی
• فرسودگی دندان ها
• احساس وز وز در گوش
• سردرد
• سرگیجه
• عدم قرار گرفتن صحیح دندان های بالا و پایین بر روی هم.

این علائم ممکن است تنها در یک طرف صورت یا هر دو طرف احساس شوند که معمولاً درد و مشکل در حرکت دادن فک از شایع ترین علائم این اختلال می باشند.

 

 

تشخیص اختلال مفصل گیجگاهی فکی:

 

در صورتی که علائم ذکر شده در بیمار احساس شود بهتر است به پزشک متخصص فک و صورت یا دندانپزشک مراجعه شود. در چنین مواردی معمولاً پزشک ابتدا بیمار را معاینه می کند تا وجود تورم و حساسیت و درد در ناحیه فک را مورد بررسی قرار دهد. در حالتی که این اختلال شدید نباشد ممکن است پزشک برخی راهکارهای خانگی را به بیمار توصیه کند که معمولاً با رعایت آن ها مشکل بیمار برطرف می شود. اما اگر اختلال بسیار شدید باشد ممکن است از تصویربرداری برای تشخیص آن و هم چنین بررسی شدت آن استفاده شود. با استفاده از روش های مختلف مانند تصویربرداری اشعه ایکس، CT-Scan و MRI این اختلال مورد بررسی قرار می گیرد. به طور مثال با استفاده از تصاویر رادیولوژی دندان نحوه قرار گرفتن دندان ها بر روی هم و هم چنین شکل استخوان فک و صورت نشان داده می شود. به کمک سی تی اسکن و ام آر آی، بافت مفصل و استخوان های صورت به خوبی نمایش داده می شوند.

 

درمان اختلال TMJ:

 

بسته به شدت این اختلال، روش های درمانی مختلف توسط پزشک متخصص تجویز می گردد که به شرح زیر می باشند:

 

درمان خانگی اختلال مفصل گیجگاهی فکی:

 

در صورتی که این اختلال در مراحل اولیه باشد و نیاز به مداخله پزشکی نداشته باشد با استفاده از خود مراقبتی در منزل تا حد زیادی علائم آن بهبود پیدا می کند. معمولاً توصیه می شود روش های زیر به صورت ترکیبی با هم انجام شوند تا بیشترین تاثیر را داشته باشند:

• به منظور کاهش درد می توان از کیسه یخ به مدت ۱۰ دقیقه بر روی ناحیه مفصل استفاده کرد.
• کمپرس گرم نیز به منظور بهبود عملکرد مفصل گیجگاهی فکی و راحت تر باز و بسته شدن دهان موثر می باشد که در این حالت لازم است تمرینات کششی فک طبق تجویز پزشک انجام گرفته و به مدت ۵ دقیقه یک حوله گرم یا کیسه آب گرم بر روی مفصل قرار داده شود و این کار چند بار در روز انجام گیرد.
• لازم است مدتی مصرف غذاهای سفت مانند هویج خام و هم چنین جویدن آدامس محدود شود زیرا درد را افزایش می دهند.
• بهتر است از مواد غذایی نرم مانند سوپ، پوره سیب زمینی، تخم مرغ، سبزیجات پخته و میوه کمپوت شده استفاده شود.
• یکی از موثرترین روش ها که به صورت خانگی به درمان این اختلال کمک می کند استفاده از نایت گارد یا آتل یا محافظ شب است که باعث می شود دندان های بالا و پایین به درستی روی هم قرار گیرند و فشاری بین آن ها وجود نداشته باشد. با استفاده از Night guard، فک در وضعیت مطلوبی قرار می گیرد. معمولا لازم است بیمار این آتل را به صورت طولانی مدت استفاده نماید. برای درست کردن نایت گارد لازم است از فک بالای بیمار قالب گیری انجام شود.
• حرکات شدید و تحریک آمیز مانند باز کردن دهان هنگام خمیازه کشیدن باید محدود شود.
• استرس بیمار باید تا حد ممکن کنترل شده و کاهش پیدا کند.

 

استفاده از دارو برای درمان اختلال TMJ:

 

در صورتی که با استفاده از راهکارهای خانگی این اختلال بهبود پیدا نکند لازم است از دارو استفاده شود که این داروها عبارتند از:

• شل کننده های عضلات
• داروهای ضد افسردگی و ضد استرس
• کورتیکواستروئیدها
• بی‌حس کننده های موضعی
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی.

 

 

درمان پزشکی اختلال TMJ:

 

در حالتی که روش های فوق موثر نباشند لازم است از فیزیوتراپی، بوتاکس، گرما درمانی و سرما درمانی به صورت تخصصی برای درمان اختلال استفاده شود.

 

 

جراحی مفصل گیجگاهی فکی:

 

در صورتی که هیچ راهکاری به درمان این اختلال کمک نکند از جراحی کمک گرفته می شود به خصوص در شرایطی که اختلال مفصل گیجگاهی فکی بسیار شدید باشد لازم است جراحی انجام شود. جراحی به روش های زیر انجام می شود:

• جراحی آرتروسکوپی که در آن دندان ها تراز شده و اصلاح می شوند
• جراحی آرتروسنتز که در آن مایعات و مواد زائد از درون مفصل گیجگاهی فکی خارج می شوند
• جراحی باز که در آن تعویض مفصل انجام می گیرد.

 

جمع بندی:

 

سندروم یا اختلال TMJ یک اختلال شایع در میان بسیاری از افراد است که ممکن است در ابتدا حاد نباشد اما در صورتی که مراقبت های لازم انجام نگیرد به مرور شدید شده و بر روی فعالیت های روزمره مانند صحبت کردن و جویدن تاثیر بگذارد و درد زیادی را نیز برای بیمار ایجاد کند. به همین منظور لازم است در صورتی که علائم این اختلال مشاهده شد به سرعت با پزشک مشورت شود. بیمار باید تا حد ممکن استرس خود را کاهش دهد و روش های خود مراقبتی در منزل را به خوبی انجام دهد. برای درمان این اختلال ممکن است از تجهیزات پزشکی مختلف مانند تنس عضلانی کمک گرفته شود که درد مفاصل را کاهش می دهد. البته لازم است استفاده از تنس Tens بسته به تجویز پزشک متخصص انجام گیرد. با مراجعه به کارشناسان وب سایت تجهیز سلامت نیکان می توانید این دستگاه را تهیه نمایید.